قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ اللَّيْلَ سَرْمَدًا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُم بِضِيَاء أَفَلَا تَسْمَعُونَ بگو: «به من بگوييد اگر خداوند شب را بر شما تا روز قيامت پيوسته بگرداند، كيست معبودي غير از خداوند كه برايتان روشني بياورد؟ آيا نميشنويد؟!».
قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ النَّهَارَ سَرْمَدًا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُم بِلَيْلٍ تَسْكُنُونَ فِيهِ أَفَلَا تُبْصِرُونَ بگو:«به من خبر دهيد اگر خداوند روز را تا قيامت بر شما ماندگار كند، به جز خدا كدام معبود است كه بتواند براي شما شبي را بياورد تا در آن آرام گيريد؟آيا نميبينيد؟».
وَمِن رَّحْمَتِهِ جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ و از رحمت خود شب و روز را برايتان مقرر داشت تا در آن بياراميد و فضل خدا را بجوئيد و باشد كه سپاس بگزاريد.
(71 - 73) این منّتی از جانب خدا بر بندگانش است که آنها را به ادا کردن شکر، و انجام بندگی، و به جای آوردن حق خدا فرا میخواند. آری! منّت و فضل خداست که از سر لطف و رحمت خویش، روز را برای آنها آفریده است تا فضل خدا را بجویند و برای طلب روزیهای خود و زندگیشان، در روشنایی روز به اینجا و آنجا بروند و پخش شوند. و شب را آفریده است تا در آن آرام بگیرند و روح و جسم آنها از خستگی کار و فعالیت روزانه بیاساید. پس این، از فضل و رحمت خدا نسبت به بندگانش میباشد؛ و آیا کسی میتواند این چیزها را به وجود بیاورد؟! (﴿إِن جَعَلَ ٱللَّهُ عَلَيۡكُمُ ٱلَّيۡلَ سَرۡمَدًا إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ مَنۡ إِلَٰهٌ غَيۡرُ ٱللَّهِ يَأۡتِيكُم بِضِيَآءٍۚ أَفَلَا تَسۡمَعُونَ﴾) اگر خداوند شب را تا روز قیامت ماندگار کند، به جز خدا کیست که بتواند برای شما روشنی بیاورد؟ آیا مواعظ خدا و آیات را نمیشنوید و نمیفهمید؟! (﴿إِن جَعَلَ ٱللَّهُ عَلَيۡكُمُ ٱلنَّهَارَ سَرۡمَدًا إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ مَنۡ إِلَٰهٌ غَيۡرُ ٱللَّهِ يَأۡتِيكُم بِلَيۡلٖ تَسۡكُنُونَ فِيهِۚ أَفَلَا تُبۡصِرُونَ﴾) و اگر خداوند روز را تا قیامت بر شما ماندگار کند، به جز خدا کدام معبوداست که بتواند شبی را برایتان بیاورد تا در آن آرام گیرید؟ آیا عبرت نمیگیرید و نشانهها و آیات خدا را نمیبینید تا بینش شما روشن گردد و راه راست را در پیش گیرید؟! در مبحث شب فرمود: (﴿أَفَلَا تَسۡمَعُونَ﴾) آیا نمیشنوید؛ و در مبحث روز فرمود: (﴿أَفَلَا تُبۡصِرُونَ﴾) آیا نمیبینید؛ چون قوۀ شنیدن در شب، از قوۀ بینایی قویتر است؛ و در روز، قوۀ بینایی، از شنوایی قویتر میباشد. و از این آیات چنین برمیآید که بنده باید در نعمتهای خداوند بیندیشد و به دقت در آن بنگرد و عدم و وجود آن را با هم مقایسه کند؛ زیرا اگر وجود نعمت با عدم آن مقایسه شود، عقل انسان متوجه منّت و احسان خدا میگردد. به خلاف کسی که به داشتن چیزهایی عادت کرده و چنین فکر میکند که این نعمات همیشه بودهاند و همواره ادامه خواهند داشت؛ پس خداوند را بر نعمتهایش ستایش نمیکند و از ابراز نیاز به درگاه خداوند ابا میورزد. چنین کسی به کوری قلب دچار شده است و فکر شکر گزاردن و ذکر خداوند، به ذهنش هم خطور نمیکند. این منّتی از جانب خدا بر بندگانش است که آنها را به ادا کردن شکر، و انجام بندگی، و به جای آوردن حق خدا فرا میخواند. آری! منّت و فضل خداست که از سر لطف و رحمت خویش، روز را برای آنها آفریده است تا فضل خدا را بجویند و برای طلب روزیهای خود و زندگیشان، در روشنایی روز به اینجا و آنجا بروند و پخش شوند. و شب را آفریده است تا در آن آرام بگیرند و روح و جسم آنها از خستگی کار و فعالیت روزانه بیاساید. پس این، از فضل و رحمت خدا نسبت به بندگانش میباشد؛ و آیا کسی میتواند این چیزها را به وجود بیاورد؟! (﴿إِن جَعَلَ ٱللَّهُ عَلَيۡكُمُ ٱلَّيۡلَ سَرۡمَدًا إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ مَنۡ إِلَٰهٌ غَيۡرُ ٱللَّهِ يَأۡتِيكُم بِضِيَآءٍۚ أَفَلَا تَسۡمَعُونَ﴾) اگر خداوند شب را تا روز قیامت ماندگار کند، به جز خدا کیست که بتواند برای شما روشنی بیاورد؟ آیا مواعظ خدا و آیات را نمیشنوید و نمیفهمید؟!