أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَتُصْبِحُ الْأَرْضُ مُخْضَرَّةً إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ آيا نديدهاي كه خداوند از آسمانها آب فرو فرستاده، آنگاه زمين سرسبز و خرم ميگردد، بيگمان خداوند باريك بين و آگاه است.
لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَإِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آن اوست، و خداوند بينياز و ستوده است.
(63) در اینجا خداوند آدمی را، به نگریستن در آیاتی که بر یگانگی و کمال او دلالت مینماید، تشویق میکند، پس فرمود: (﴿أَلَمۡ تَرَ﴾) آیا با چشمان و بینش خود مشاهده نکردهای که (﴿أَنَّ ٱللَّهَ أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ﴾) خداوند از آسمان آبی را فرو میفرستد؛ و بر زمین خشک که تمام درختان و گیاهانش خشک شدهاند، میباراند، (﴿فَتُصۡبِحُ ٱلۡأَرۡضُ مُخۡضَرَّةً﴾) آنگاه زمین سرسبز و خرم میگردد. پس کسی که زمین را بعد از خشکی و مرگش زنده مینماید، مردگان را نیز، بعد از آنکه تبدیل به استخوانهایی پوسیده شدند، زنده میگرداند. (﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٞ﴾) بیگمان خداوند باریک بین است، و درون اشیا و امور پوشیده و پنهان را میبیند؛ و با لطف است، و خیر و خوبی را به بندگان میرساند، و شر و بدی را از آنها دور مینماید؛ و همۀ اینها را طوری انجام میدهد که در بسیاری مواقع بر بندگانش پوشیده میماند. و از لطف خداوند [نسبت به بندگان]، این است که توانایی و کمال اقتدارش را در انتقام گرفتن، به بندهاش نشان میدهد؛ اما بعد از آنکه در آستانۀ نابودی قرار گرفت، به داد او میرسد و لطفش را برای او آشکار میکند. و از لطف خداوند، این است که محل فرود قطرات باران، و جای رویش بذرهای زمین را میداند. پس آب را به محل همان بذر میبرد ـ بذری که از خلائق و مردم پنهان استـ سپس انواع گیاهان میرویند. (﴿خَبِيرٞ﴾) و به امور پنهان و پوشیده، آگاه است.
(64) (﴿لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ﴾) آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، همه آفریده و بندگان اویند؛ و خداوند با فرمانروایی و حکمت و کمال اقتدار خود، در آنها تصرف مینماید، و کسی دیگر در این میان اختیاری ندارد. (﴿وَإِنَّ ٱللَّهَ لَهُوَ ٱلۡغَنِيُّ﴾) و او بینیاز است، و دارای بینیازیِ مطلق میباشد، و از هر جهت مستغنی میباشد. و از بینیازیِ او، این است که به هیچ کدام از آفریدههایش نیاز ندارد؛ و از سرِ ناتوانی و خواری به آنها پناه نمیبرد؛ و کمبودی ندارد که آن را به وسیلۀ آنان جبران نماید. او نیازی ندارد که کسی را به همسری و فرزندی گیرد. و از بی نیازیاش این است که نمیخورد و نمینوشد؛ و به آنچه مردم بدان نیاز دارند، به هیچ وجهی نیاز ندارد. پس او دیگران را خوراک میدهد، ولی خوراک داده نمیشود. و از بینیازیاش این است که آفریدگان همه، در آفرینش و زندگی دینی و دنیایی خود، به او نیاز دارند. و یکی از مصادیق بینیازیاش این است که اگر همۀ موجوداتِ آسمانها و زمین -آنهایی که زندهاند و آنهایی که مردهاند در یک میدان جمع شوند، و هریک از آنها تا آنجا که دلش بخواهد، از خداوند طلب نماید، و خداوند به هر یک از آنها بیش از آنچه بخواهد -ببخشد، این کار از ملک و پادشاهی او چیزی نمیکاهد. و از بینیازیاش این است که دست سخاوت و خیر و برکتش را، در شب و روز گشوده است؛ و چیزهایی را در بهشت قرار داده که هیچ چشمی مانند آن را ندیده، و هیچ گوشی آن را نشنیده، و به دل هیچ انسانی خطور نکرده است. (﴿ٱلۡحَمِيدُ﴾) در ذات و در نامهایش پسندیده و ستوده است، چون نامهایش نیکویند. و در صفاتش نیز ستوده است، چون همۀ صفتهای او صفات کمالاند. و در کارهایش پسندیده میباشد، چون کارهای او سرشار از عدل و احسان و رحمت و حکمت است. و نیز در شرع و قانون خویش ستوده است، چون جز به آنچه مصلحت است، فرمان نمیدهد؛ و جز از آنچه که فساد محض است یا فسادش بیشتر است، نهی نمینماید. تنها خداوند، شایستۀ ستایش است؛ ستایشی که آسمانها و زمین و آنچه میان آن دو است، و بندگانش، توان ادای آن را ندارند؛ ستایشی که خود گویندۀ آن است، و برتر است از آنچه که بندگان، وی را ستایش میکنند. و او بهخاطر توفیقاتی که به بندگان موفقّش ارزانی میدارد، نیز بهخاطر خوار کردن کسانی که خوارشان نموده است، قابل ستایش است. و او در ستایش و حمدِ خویش، بینیاز است؛ و در بینیازیاش، ستوده و پسندیده میباشد.