وَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ فَإِذَا أُوذِيَ فِي اللَّهِ جَعَلَ فِتْنَةَ
النَّاسِ كَعَذَابِ اللَّهِ وَلَئِن جَاء نَصْرٌ مِّن رَّبِّكَ لَيَقُولُنَّ إِنَّا كُنَّا مَعَكُمْ
أَوَلَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِمَا فِي صُدُورِ الْعَالَمِينَ و از مردم کسي هست که مي گويد :
«به خداوند ايمان آورده ايم» اما وقتي در راه خدا مورد اذيت و آزار قرار
گيرد شکنجۀ مردم را مانند عذاب خدا شمارد، و اگر پيروزيي از سوي پروردگارت نصبيب ]شما مؤمنان[ گردد مي گويند :«همانا که با شما بوديم» آيا خداوند به آنچه در دلهاي جهانيان است داناتر
نيست؟!
وَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْمُنَافِقِينَ و مسلماً خداوند مؤمنان
را معلوم مي دارد و به يقين منافقان را ]نيز[ معلوم خواهد داشت.
(10 - 11) وقتی خداوند بیان نمود که او حتماً هرکس را که ادعای ایمان کند،
مورد آزمایش قرار میدهد تا راستگو از دروغگو مشخص شود؛ پس از آن بیان فرمود، گروهی از مردم هستند
که در برابر آزمونها و مشکلات، بردباری و پایداری ندارند. بنابراین فرمود: (﴿وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَقُولُ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ فَإِذَآ أُوذِيَ فِي ٱللَّهِ﴾) و
از مردم کسانی هستند که میگویند به خداوند ایمان آوردهایم، اما وقتی در راه خدا مورد اذیت و آزار
قرار گیرند، به این صورت که مورد ضرب و شتم واقع شوند یا مالشان از آنها گرفته شود یا مورد
عیبجویی قرار گیرند تا از دینشان برگردند و به باطل روی آورند، (﴿جَعَلَ فِتۡنَةَ ٱلنَّاسِ كَعَذَابِ ٱللَّهِ﴾) شکنجۀ
مردم را مانند عذاب خدا میشمارد؛ یعنی شکنجۀ مردم را، عامل بازدارندهای برای ایمان و پایداری بر
آن میشمارد، همانطور که عذاب خداوند، آدمی را از چیزهایی که باعث آمدن عذاب میشود، باز
میدارد. (﴿وَلَئِن جَآءَ نَصۡرٞ مِّن رَّبِّكَ لَيَقُولُنَّ إِنَّا كُنَّا مَعَكُمۡ﴾) و
اگر پیروزیی از سوی پروردگارت نصیب شما مؤمنان گردد، میگویند: ما که با
شما بودیم؛ چرا که پیروزی با خواست و میل آنها مطابق است. این نوع از مردم، کسانی هستند که خداوند در مورد آنان فرموده است:﴿وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَعۡبُدُ ٱللَّهَ عَلَىٰ حَرۡفٖۖ فَإِنۡ أَصَابَهُۥ خَيۡرٌ ٱطۡمَأَنَّ بِهِۦۖ وَإِنۡ أَصَابَتۡهُ فِتۡنَةٌ ٱنقَلَبَ عَلَىٰ وَجۡهِهِۦ خَسِرَ ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةَۚ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡخُسۡرَانُ ٱلۡمُبِينُ﴾
]الحج: 11] «بعضی از مردم، خدا را در حاشیه و کناره میپرستند؛ پس اگر سود و خیری به ایشان برسد، به سبب آن شاد و آسوده خاطر و استوار میشوند؛ و اگر بلا و مصیبتی بدیشان برسد، عقبگرد میکنند، بدین ترتیب هم دنیا و هم آخرت را از دست میدهند، و قطعاً این، زیان آشکاری است». (﴿أَوَ لَيۡسَ ٱللَّهُ بِأَعۡلَمَ بِمَا فِي صُدُورِ ٱلۡعَٰلَمِينَ﴾) آیا
خداوند به آنچه در دلهای جهانیان است، داناتر نیست؟! چرا که شما را از این گروه خبر داده است،
گروهی که دارای حالت و وضعیتی است که برایتان توصیف نمود و از این طریق، کمال علم و حکمت گستردهاش
را میدانید. (﴿وَلَيَعۡلَمَنَّ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواۡ وَلَيَعۡلَمَنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ﴾) یعنی
خداوند بدین جهت آزمونها و مشکلات را مقدر نموده، تا آنچه را که در مورد آنها میداند، مشخص نماید؛
و آنها را به آنچه که از آنان سر زده است، سزا و جزا بدهد؛ نه اینکه آنها را فقط به سبب آنچه در
موردشان میداند، مجازات کند؛ چون ممکن است آنها در برابر خداوند ادعا کنند که اگر مورد آزمایش قرار
میگرفتند، ثابت قدم و پایدار میماندند.