64. تغابن آیه 18

[او] دانای پنهان و آشکار [و] پیروزمندِ حکیم است.

فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا وَأَنفِقُوا خَيْرًا لِّأَنفُسِكُمْ وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ تا توانيد از خدا بترسيد و گوش فرا داريد و اطاعت کنيد و به سود خود از، مالتان انفاق کنيد و آنان که از حرص نفس خويش در امان مانده اند رستگارند.
إِن تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ اگر به خدا قرض الحسنه دهيد برايتان دو برابرش خواهد کرد و شما را مي آمرزد که او شکر پذيرنده و بردبار است.
عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ داناي نهان و آشکار است ، پيروزمند و حکيم است.
(16) خداوند به تقوا و پرهیزگاری فرمان می‌دهد. تقوا؛ یعنی اطاعت از اوامر و پرهیز از نواهی. و خداوند پرهیزگاری را مقیّد به توانایی نموده است. پس این آیه دلالت می‌نماید هر واجبی که بنده توانایی انجام دادن آن را نداشته باشد، از او ساقط می‌گردد؛ و اگر توانایی برخی از کارها را داشت و در انجام برخی دیگر از کارها ناتوان بود، به همان اندازه‌ای که می‌تواند آن را انجام دهد، و هر چیزی را که توانایی انجام دادنش را نداشته باشد از ذمۀ او ساقط می‌شود. همان‌طور که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود:«هرگاه شما را به کاری دستور دادم، به هر اندازه که می‌توانید آن را انجام دهید.» و فروع بی‌شماری تحت این قاعدۀ شرعی داخل می‌شوند. (﴿وَٱسۡمَعُواۡ﴾) و اندرزهایی را که خدا به شما می‌گوید و احکامی را که برایتان مقرّر می‌دارد بشنوید، و آن را یاد بگیرید، و از آن اطاعت کنید. (﴿وَأَطِيعُواۡ﴾) و از خدا و پیغمبرش در همۀ کارهایتان اطاعت کنید، (﴿وَأَنفِقُواۡ خَيۡرٗا لِّأَنفُسِكُمۡ﴾) و نفقات واجب و مستحب را بپردازید. این کار در دنیا و آخرت به نفع شما خواهد بود، و هر خیر و خوبی در اطاعت از فرمان‌های خداوند و پذیرفتن اندرزهای الهی و تسلیم شدن در برابر شریعت اوست. و شرّ و بدی همه در مخالفت با فرامین و شریعت خداوند است. امّا آفتی که بسیاری از مردم را از انفاق ـ‌که بدان امر شده‌اندـ بازمی‌دارد، بخل و آزمندی است که بیشتر مردم بدان خو گرفته‌اند؛ چون نفس انسان به مال بخل می‌ورزد و آن را دوست می‌دارد و از دست رفتن مال را ناپسند می‌داند. (﴿وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفۡسِهِۦ﴾) و هر کس که از آزمندی و بخل نفس خودش مصون بماند، به این صورت که نفس وی انفاق را برای او زیبا جلوه بدهد، (﴿فَأُوۡلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ﴾) پس اینانند که رستگارند. چون آنها به مطلوب دست یافته‌اند، و از امر ناگوار نجات پیدا کرده‌اند. این شامل همۀ چیزهایی است که بنده بدان امر شده یا از آن نهی گردیده است. پس اگر نفس او بخیل باشد، از آنچه بدان امر شده اطاعت نخواهد کرد، و نفقاتی را که به آن امر شده پرداخت نخواهد کرد. چنین فردی رستگار نمی‌شود، بلکه دنیا و آخرت را از دست می‌دهد. و اگر نفس او بخیل نباشد، بلکه نفسی آرام و پذیرای شریعت الهی و طالب خشنودی‌های او باشد، چنین کسی به محض اینکه پی ببرد و بداند که به این کار موظف شده ‌است، بلافاصله آن را انجام می‌دهد و این گونه رستگار و موفق می‌شود.
(17) سپس خداوند متعال به انفاق کردن تشویق نمود و فرمود: (﴿إِن تُقۡرِضُواۡ ٱللَّهَ قَرۡضًا حَسَنٗا﴾) اگر به خداوند قرض‌الحسنه بدهید، ـ و آن هر چیزی است که در راه حلال خرج شود ـ اگر هدف بنده از آن جلب رضایت خدا باشد و آن را در جای مناسب انفاق کند، (﴿يُضَٰعِفۡهُ لَكُمۡ﴾) خداوند آن نفقه را برای شما ده برابر تا هفتصد برابر و حتی چندین برابر می‌سازد. (﴿وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡ﴾) و اضافه بر اینکه آن را چندین برابر می‌سازد، گناهانتان را نیز می‌آمرزد؛ چون صدقات و کارهای نیک گناهان را می‌زدایند. ﴿إِنَّ ٱلۡحَسَنَٰتِ يُذۡهِبۡنَ ٱلسَّيِّ‍َٔاتِ﴾ بی‌گمان نیکی‌ها بدی‌ها را از بین می‌برند. (﴿وَٱللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ﴾) و خداوند سپاسگزار و بردبار است. و هرکس نافرمانی وی را بکند، او را بلافاصله عذاب نمی‌دهد بلکه مهلتش می‌دهد، ولی او را فراموش نمی‌کند. ﴿ وَلَوۡ يُؤَاخِذُ ٱللَّهُ ٱلنَّاسَ بِمَا كَسَبُواۡ مَا تَرَكَ عَلَىٰ ظَهۡرِهَا مِن دَآبَّةٖ وَلَٰكِن يُؤَخِّرُهُمۡ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗى﴾ و اگر خداوند مردم را به خاطر کارهایی که کرده‌اند مؤاخذه می‌نمود، روی زمین هیچ جنبنده‌ای را نمی‌گذاشت، ولی آنها را تا مدّت زمان معینی به تأخیر می‌اندازد. (﴿وَٱللَّهُ شَكُورٌ﴾) و خداوند سپاسگزار است، و عمل ناچیز و اندک را از بنده‌اش می‌پذیرد و به پاداش آن به وی مزد فراوانی می‌دهد. و خداوند از کسی که به خاطر او دشواری‌ها و مشقّت‌ها و انواع تکلیف‌های سنگین را تحمل ‌نماید، تقدیر و تشکر می‌کند؛ و هرکس به خاطر خدا چیزی را رها نماید، خداوند بهتر از آن را به او می‌دهد.
(18) (﴿عَٰلِمُ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِ﴾) او دانای پنهان است؛ یعنی لشکریانی را که کسی جز او نمی‌داند و از نگاه بندگان پنهان هستند می‌داند، و مخلوقاتی که بندگان آنها را مشاهده می‌کنند، می‌داند. (﴿ٱلۡعَزِيزُ﴾) توانمند است و شکست نمی‌خورد و بازداشته نمی‌شود. خداوند بر همه چیره است. (﴿ٱلۡحَكِيمُ﴾) و در خلق و امر خودش با حکمت است، و هر چیزی را در جای خودش قرار می‌دهد.
* * *

داناى نهان و آشكار است، پيروزمند و حكيم است

داناى نهان و آشكار و مقتدر حكيم است

دانای پنهان و پیدا [و] پیروزمند فرزانه است‌

دانای نهان و آشکار و توانای شکست ناپذیر و حکیم است

او دانای عوالم غیب و شهود و سلطان مقتدر ملک وجود و آگاه از صلاح نظام آفرینش است

دانای نهان و هویدا عزّتمند حکیم‌

داناى نهان و آشكار [و] ارجمند سنجيده‌كار است

دانای نهان و آشکار و عزیز حکیم است

دانای پنهان و آشکار و نفوذناپذیر حکیم است

او آگاه از نهان و آشکار، و چیره‌ی کار بجا است

او دانای پنهان و آشکار است؛ و او عزیز و حکیم است

داننده نهان و آشكارا، تواناى بى‌همتا و داناى با حكمت است