O ju që keni besuar, mos iu afroni namazit duke qenë të dehur, derisa të dini se ç’flisni... -
Allahu i Lartësuar i ndalon adhuruesit e Tij që t’i afrohen namazit të dehur, derisa të jenë në gjendje të kuptojnë se çfarë thonë. Në fakt, kjo është një porosi që edhe xhamive nuk lejohet t’i afrohesh i dehur. Të dehurit nuk i lejohet të falë namaz dhe as të kryejë ndonjë ibadet tjetër, sepse ai nuk është i vetëdijshëm për ato gjëra që bën. Gjithsesi ky është një ajet i shfuqizuar dhe duhet parë si kontekst i ajetit të ndalimit përfundimtar të pijeve dehëse, pasi, në fillim, pijet dehëse ende nuk ishin bërë haram. Kështu, Allahu i Lartësuar dha shenjën e parë se ato shpejt do të bëheshin të ndaluara, kur tha: “Të pyesin ty për verën dhe bixhozin. Thuaju: “Ato sjellin të këqija të mëdha, por edhe dobi për njerëzit. Por, e keqja e tyre është më e madhe sesa dobia.” [Bekare 219]. Më pas, kjo shenjë u bë më e qartë, kur Ai, me ajetin që po trajtojmë, i ndaloi besimtarët që t’i afroheshin namazit të dehur. Përfundimisht, Allahu i Lartësuar e ndaloi rreptësisht përdorimin e pijeve dehëse, kur tha: “O ju që keni besuar! Pijet dehëse, bixhozi, idhujt dhe hedhja e shigjetës (për fall) janë vepra të ndyra nga Shejtani. Largohuni prej tyre, që të jeni të shpëtuar!” [Maide 90]. Sidoqoftë, ndalesa e pijeve dehëse është më e fortë në kohën e faljes së namazit, sepse dëmi i tyre në këtë kohë është shumë herë më i madh. Dehja e pengon njeriun nga shpirti i namazit, që është përqendrimi i thellë te fjalët dhe veprimet e tij. Trullosja e mendjes dhe e zemrës e cenon rëndë saktësinë e namazit. Nga ky ajet nxjerrim si mësim se të njëjtin gjykim ka edhe falja e namazit në gjendje përgjumjeje të tillë që njeriu nuk ndien se çfarë flet dhe vepron. Madje, ndoshta nga ajeti mund të nxjerrim si rregull se njeriu duhet të shmangë çdo gjë që e shpërqendron gjatë namazit, siç janë, për shembull, mbajtja me zor e nevojës natyrore apo mbajtja e mendjes te ushqimi e pija, sikurse janë sqaruar në një hadith të saktë.
...e as duke qenë xhunubë, derisa të laheni, përveç nëse jeni udhëtarë. -
Kuptimi: Mos iu afroni namazit kur jeni xhunubë. Ju thjesht mund të kaloni në xhami në një gjendje të tillë, por jo të qëndroni në të. Këto janë të ndaluara derisa të merrni gusël.[1]
Nëse jeni të sëmurë, nëse jeni udhëtarë, nëse keni kryer nevojën, nëse keni kontaktuar me gratë e nuk gjeni ujë, atëherë merrni tejemum duke prekur dheun... -
Allahu i Lartësuar ia ka lejuar të sëmurit të marrë tejemum, ka apo s’ka ujë, nëse sëmundja e ndalon nga përdorimi i ujit apo nëse përdorimi i tij e rëndon ose e zgjat më tepër sëmundjen. Allahu i Lartësuar e ka lejuar tejemum-in edhe për udhëtarin, i cili zakonisht mund të hasë vështirësi në gjetjen e ujit apo nuk mund ta përdorë atë për shkak të një nevoje tjetër më të madhe, domethënë për ta pirë. Po kështu, nëse njeriu kryen nevojën fiziologjike apo kryen marrëdhënie seksuale dhe nuk gjen ujë, i lejohet të marrë tejemum, vendali apo udhëtar qoftë. Ajeti i përfshin të gjitha këto raste. Shkurtimisht, mund themi se Allahu i Lartësuar e ka lejuar tejemumin në dy raste:
1. Kur nuk gjendet uji, dhe kjo vlen për të gjitha rastet, për udhëtarët ose jo-udhëtarët.
2. Kur uji nuk mund të përdoret për abdes ose gusël, për shkak të sëmundjes së njeriut apo për shkak të domosdoshmërisë së përdorimit të tij për të pirë e raste të ngjashme.
Dijetarët kanë dhënë mendime të ndryshme për pjesën e ajetit: “...nëse keni kontaktuar me gratë”. Cili është kuptimi? A flitet për kontaktin seksual, që e prish guslin? Nëse është kështu, atëherë ajeti e lejon tejemumin për xhunubin, sikurse dëshmojnë për këtë hadithe të shumta e të sakta. Apo qëllimi është thjesht prekja me dorë e gruas? Nëse është kështu, atëherë duke patur parasysh edhe dëshmi të tjera specifikuese, mund të kuptojmë se këtu është për qëllim ajo lloj prekjeje që shkakton nxjerrje të lëngut të epshit dhe prishje të abdesit. Nëse është fjala për prekjen me epsh, në këtë mënyrë ajeti përdoret si argument që tregon se prekja me epsh e prish abdesin. Mbështetur në fragmentin: “...e nuk gjeni ujë”, dijetarët kanë thënë që kërkimi i ujit është i detyrueshëm para se t’i drejtohemi tejemumit, pas hyrjes së kohës së namazit. Ata arsyetojnë dhe shprehen se për dikë mund të thuhet që: “nuk gjeti ujë”, veçse nëse ai e ka kërkuar atë ujë. Ajeti tregon, gjithashtu, se uji i cili ka ndryshuar pak për shkak të përzierjes me ndonjë lëndë të pastër, mund të përdoret për pastrimin ritual, për sa kohë që ai vazhdon të quhet “ujë”. Disa janë të mendimit se ai nuk mund të quhet ujë, sepse cilësitë e tij kanë ndryshuar disi, por ky qëndrim duhet parë dhe gjykuar më mirë. Në këtë ajet ligjërohet një normë e mrekullueshme, e cila dëshmon qartë përkujdesjen dhe bamirësinë e Zotit për besimtarët e Tij, e kjo është norma për lejimin e tejemumit. Të gjithë dijetarët muslimanë pajtohen për lejimin e tejemumit, dhe për këtë lavdia e plotë i takon vetëm Allahut të Madhëruar. Nga ajeti kuptojmë se tejemumi bëhet me dhé të pastër. Ai bëhet me çdo lloj dhéu që ndodhet në sipërfaqen e tokës, pluhur apo jo qoftë ai. Megjithatë, ka mundësi që të jetë për qëllim dhéu pluhur, sepse Allahu i Lartësuar thotë: ‘...fërkoni me të fytyrat dhe duart tuaja”, dhe fytyrën e duart nuk mund t’i fërkosh me dhé që nuk është pluhur.[2]
...dhe fërkoni me të fytyrat dhe duart tuaja. -
Kjo është mënyra se si merret tejemumi. Pra, me dheun fshihet e gjithë fytyra dhe duart deri te kyçet, sikurse tregojnë edhe hadithet e sakta. Është e pëlqyeshme që këto dy fërkime të kryhen me një prekje të dheut, pa qenë e nevojshme të prekësh atë dy herë, sikurse dëshmon hadithi i Amarit. Po ashtu, forma e tejemumit për xhunubin është e njëjtë me atë që zëvendëson abdesin.
Përfitime të tjera nga ajeti.
Objektivat e mjekësisë janë tre:
1. mbrojtja paraprake e shëndetit;
2. largimi nga trupi i çdo lënde të dëmshme që gjendet në të;
3. ruajtja dhe mbrojtja nga gjërat e dëmshme.
Për sa i përket të parit, Allahu i Lartësuar na tregon se e ka lejuar mosagjërimin për të sëmurin, për shkak të sëmundjes së tij, si dhe për udhëtarin, për të ruajtur shëndetin dhe forcën e tij. Dihet që agjërimi e dobëson fuqinë trupore. Por në rastin e udhëtimit, kur kemi të bëjmë me lëvizje të shumta dhe harxhim energjish që nuk zëvendësohen, ky dobësim bëhet edhe më i dukshëm. Kështu, Allahu i Mëshirshëm kujdeset për shëndetin e udhëtarit, duke e lejuar atë që të mos agjërojë. Për sa i përket objektivit të dytë, për atë që është i sëmurë apo ka probleme në kokë nga parazitët, zbokthi, me kruajtjen apo ka sëmundje të lëkurës së kokës, Allahu i Lartësuar e bëri të lejuar që ta rruajë kokën para çlirimit nga ihram-i, por duke e kompensuar këtë thyerje të rregullave të ihram-it me agjërim, sadaka apo kurban. Rruajtja e flokëve u lejua për të bërë të mundur largimin nga lëkura të djersës e të substancave të tjera që grumbullohen tek ajo, të cilat sjellin kruajtje të kokës, parazitë, zbokth etj. Për sa i përket objektivit të tretë, Allahu i Lartësuar dhe Mëshirëplotë gjithashtu ia ka lejuar të sëmurit që të mos marrë abdes, por të marrë tejemum. Kjo është një përkujdesje e mrekullueshme për shëndetin e njeriut dhe një udhëzim i shkëlqyer, që na mëson se si të ruhemi nga çdo gjë që e dëmton shëndetin, qoftë ajo e brendshme apo e jashtme. Kështu i udhëzon Allahu i Lartësuar adhuruesit e Tij, që të kuptojnë objektivat kryesorë të mjekësisë. Këto përfitime janë nxjerrë nga imam Ibn Kajjimi. Nga ajeti kuptohet se është e detyrueshme fshirja e gjithë fytyrës dhe e duarve. Ajeti tregon gjithashtu se tejemumi është i lejuar edhe nëse koha e namazit është në të mbaruar. Po ashtu, njeriu e ka detyrë të kërkojë ujë për abdes vetëm nëse ekziston mundësia e gjetjes së tij. Në të kundërt, ai nuk kërkon, por merr tejemum. Allahu e di më së miri. Më pas, ajeti mbyllet me fjalët:
Allahu është gjithmonë Falës i Madh e Mbulues i të metave. -
Allahu i Lartësuar fal shumë dhe ua mbulon gabimet robërve të Tij besimtarë. Ai ua lehtëson atyre kryerjen e riteve dhe të porosive të Tij, aq sa ata nuk e ndiejnë aspak si rëndesë. Butësia, falja dhe mëshira e madhe e Allahut për këtë umet duken qartë edhe në ligjërimin e tejemumit, kur përdorimi i ujit është i pamundur. Është butësia, falja dhe mëshira e Tij që u hapin gjynahqarëve portat e pendimit tek Ai, ku ftohen vazhdimisht. Falja, mëshira dhe butësia e Zotit duken qartë edhe në faktin që, nëse besimtari paraqitet para Zotit me gjynahe që mbulojnë krejt tokën, por pa bërë idhujtari, Ai përsëri ka për ta falur plotësisht.
[1]
Pyetje: A lejohet qëndrimi në xhami për njeriun xhunub? Po prekja dhe leximi i Kur’ânit?
Përgjigje: Jo, këto gjëra nuk lejohen për të. Megjithatë, nëse ai merr abdes, ato i lejohen, sipas Ahmedit dhe disa dijetarëve të tjerë. Hisham Ibn Sadi dëshmon se shokët e Profetit (a.s.), kur ishin xhunub, merrnin abdes dhe uleshin në xhami. Po ashtu, nëse dijetarët nuk janë të një mendimi për lejueshmërinë e futjes së një jomuslimani në xhami, atëherë futja e një besimtari xhunub në xhami është më e pranueshme. Akoma më mirë, futja e tij me abdes është edhe më e pranueshme. [Shih “Mexhmuatul Fetaua”, 11/191].
[2]
Në gjuhën arabe, fjala “saîd” do të thotë ‘tokë’. Disa thonë se kuptimi i saj është “tokë e mirë, e pastër”. Disa të tjerë thonë se ashtu quhet “dhéu i mirë e i pastër”. Në ajet thuhet: “fe tejem-mumû saîden tajjibâ”, pra: “Merrni tejemum me dhé të mirë”. Ebu Is'haku thotë: “Saîd quhet sipërfaqja e tokës. Kështu, njeriu duhet të godasë me pëllëmbët e tij tokën, e nuk ka rëndësi a ka dhé në të apo jo, sepse saîd nuk është dhéu, por është sipërfaqa e tokës, sido që të jetë ajo. Nëse në një vend ka vetëm tokë shkëmbore dhe gurë, atij që merr tejemum i mjafton që të vendosë duart e tij mbi shkëmb dhe të fërkojë me të fytyrën e tij. Ky do të ishte një tejemum i rregullt”.