22. حج آیه 2

روزی که آن را ‌می‌بینید، [آنچنان وحشتناک است که] هر مادرِ شیرده‌ای [فرزندِ] شیرخوارش را فراموش می‌کند و هر [موجودِ] بارداری جنین خود را [بر زمین] می‌نهد و مردم را مست می‌بینی، در حالی که مست نیستند؛ بلکه عذاب الله شدید است.

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْءٌ عَظِيمٌ اي مردم! از پروردگارتان بترسيد، بي‌گمان زلزلة قيامت چيز بزرگي است.
يَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَى وَمَا هُم بِسُكَارَى وَلَكِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِيدٌ. روزي كه آن را ببينيد، هر شيردهي از آن كه شيرش مي‌دهد غافل مي‌شود، و هر [مادر] بارداري سقط جنين مي‌كند، و مردم را مست مي‌بيني حال آنكه مست نيستند، بلكه عذاب خدا بسيار سخت است.
(1) خداوند همۀ مردم را مورد خطاب قرار می‌دهد که از پروردگارشان -که نعمت‌های ظاهری و باطنی به آنها بخشیده است- بترسند. پس شایسته است آنها با دوری از شرک و گناه و نافرمانی، از خدا بترسند؛ و تا جایی که می‌توانند، از فرمان‌های او اطاعت کنند. سپس آنچه را که آنها را به پرهیزگاری وا می‌دارد، بیان نمود، و آن خبردادن از وحشت‌های قیامت است. و آنان را به تقوی و پرهیزگاری سفارش نمود، پس فرمود: (﴿إِنَّ زَلۡزَلَةَ ٱلسَّاعَةِ شَيۡءٌ عَظِيمٞ﴾) بی‌گمان زلزلۀ روز قیامت، حادثۀ بزرگی است که به اندازه و عمق آن نمی‌توان پی برد. چون وقتی قیامت برپا می‌شود، زمین به لرزه می‌افتد و تکان می‌خورد، و کوه‌ها از جا کنده ‌شده و تکه تکه گشته و به توده‌ای از شن تبدیل می‌شوند، سپس غبار شده و به هوا می‌روند. در آن روز، مردم به سه گروه تقسیم می‌شوند. پس در آن وقت، آسمان می‌شکافد، و خورشید و ماه در هم پیچیده می‌شود، و ستارگان پراکنده می‌گردند، و پریشانی و اضطراب شدیدی که دل‌ها را از جا می‌کند، بر دل‌ها مستولی می‌شود، و کودکان از شدت آن پیر می‌شوند، و چیزهای سخت از هیبت آن ذوب می‌شوند. بنابراین فرمود:

(2) (﴿يَوۡمَ تَرَوۡنَهَا تَذۡهَلُ كُلُّ مُرۡضِعَةٍ عَمَّآ أَرۡضَعَتۡ﴾) روزی که زلزلۀ قیامت را می‌بینید، آنچنان هول و هراس سراپای مردمان را فرا می‌گیرد که همۀ زنان شیردهی که پستان به دهان طفل شیرخوار خود نهاده‌اند، کودک خویش را رها می‌کنند، با اینکه مادر به شدت کودکش را دوست دارد، به خصوص در این حالت که او در آن به سر می‌برد. (﴿وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمۡلٍ حَمۡلَهَا﴾) و از شدت وحشت و هراسِ آن روز، همۀ بارداران سقط جنین می‌نمایند. (﴿وَتَرَى ٱلنَّاسَ سُكَٰرَىٰ وَمَا هُم بِسُكَٰرَىٰ﴾) و مردمان را مست می‌بینی، ولی آنان مست نیستند؛ یعنی تو ای بیننده! آنان را چنان می‌پنداری که انگار شراب خورده و مست هستند، حال آنکه مست نیستند، (﴿وَلَٰكِنَّ عَذَابَ ٱللَّهِ شَدِيدٞ﴾) بلکه عذاب خدا بسیار سخت است، بنابراین عقل‌هایشان پریده؛ و دل‌هایشان ازجا برکنده شده و به گلو رسیده ‌است؛ و چشم‌ها به بالا دوخته شده، و بسته نمی‌شوند؛ و در این روز پدران برای فرزندان کاری نمی‌کنند؛ و فرزندان نیز نمی‌توانند برای پدرانشان کاری بکنند. و در این روز ﴿يَوۡمَ يَفِرُّ ٱلۡمَرۡءُ مِنۡ أَخِيهِ وَأُمِّهِۦ وَأَبِيهِ وَصَٰحِبَتِهِۦ وَبَنِيهِ لِكُلِّ ٱمۡرِيٕٖ مِّنۡهُمۡ يَوۡمَئِذٖ شَأۡنٞ يُغۡنِيهِ﴾ انسان از برادر و مادر و پدر و همسر و فرزندانش می‌گریزد. و هر کس درآن روز به خودش مشغول است. و در چنین روزی ﴿يَعَضُّ ٱلظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيۡهِ يَقُولُ يَٰلَيۡتَنِي ٱتَّخَذۡتُ مَعَ ٱلرَّسُولِ سَبِيلٗا يَٰوَيۡلَتَىٰ لَيۡتَنِي لَمۡ أَتَّخِذۡ فُلَانًا خَلِيلٗا﴾ ستمگر انگشتانش را گاز می‌گیرد و می‌گوید: کاش راه پیامبر را در پیش می‌گرفتم، ای وای بر من! کاش فلانی را دوست خود قرار نمی‌دادم. و در آن وقت، چهره‌هایی سفید، و چهره‌هایی سیاه می‌شوند. و ترازوهایی که با آن کارهای خوب و بد -حتی اگر به اندازۀ ذره‌ای هم باشند- وزن می‌شوند، نصب شده؛ و نامه‌های اعمال گشوده می‌شوند، و همۀ اعمال و اقوال و نیت‌های کوچک و بزرگ، حاضر و نمایان می‌گردند؛ و پل صراط روی جهنم نصب می‌شود؛ و بهشت برای پرهیزگاران نزدیک می‌گردد. و ﴿إِذَا رَأَتۡهُم مِّن مَّكَانِۢ بَعِيدٖ سَمِعُواۡ لَهَا تَغَيُّظٗا وَزَفِيرٗا وَإِذَآ أُلۡقُواۡ مِنۡهَا مَكَانٗا ضَيِّقٗا مُّقَرَّنِينَ دَعَوۡاۡ هُنَالِكَ ثُبُورٗا﴾ جهنم برای گمراهان آشکار گردانده می‌شود. و چون جهنم از دور آنها را ببیند، غرّش و صدای آن را می‌شنوند. و وقتی دست و پا بسته در جای تنگی از آن انداخته شوند، برای نابودشدن و از بین رفتن خود دعا می‌نمایند. و به آنان گفته می‌شود:﴿لَّا تَدۡعُواۡ ٱلۡيَوۡمَ ثُبُورٗا وَٰحِدٗا وَٱدۡعُواۡ ثُبُورٗا كَثِيرٗا﴾ امروز یک بار واویلا سر ندهید، بلکه واویلاهای زیادی بگویید. و وقتی پروردگارشان را ندا می‌زنند تا آنها را از آن بیرون آورد، می‌فرماید:﴿ٱخۡسَ‍ُٔواۡ فِيهَا وَلَا تُكَلِّمُونِ﴾ بتمرگید در آن و سخن نگویید. خداوند مهربان و بخشاینده بر آنها خشم گرفته و عذاب دردناکی را برآنها مستولی کرده است، و از هر خیر و خوبی ناامید می‌شوند، و همۀ اعمال خود را می‌بینند و کوچک‌ترین چیزی از آن ناپدید نمی‌شود. از طرفی پرهیزگاران در باغ‌های بهشت شاد و مسرور به ‌سر می‌برند و در انواع لذت‌ها و شادی‌ها بهره‌مند می‌شوند، و در میان نعمت‌های دلخواهشان جاودانه می‌مانند. پس برای عاقلی که می‌داند چنین روزی را در پیش دارد، شایسته است برای آن روز آمادگی داشته باشد، و آرزوهای دنیایی او را غافل نکند. پس عمل صالح را ترک ننماید، و پرهیزگاری و تقوای الهی را شعار خود قرار دهد، و ترس از خداوند را لباس خویش گرداند، و محبت الهی و ذکر خداوند را اساس و مبنای اعمالش قرار دهد.

آن روز كه ببينيدش، هر شيردهنده‌اى شيرخواره‌اش را از ياد ببرد و هر آبستنى بار خود بر زمين گذارد و مردم را چون مستان بينى، حال آنكه مست نيستند بلكه عذاب خدا شديد است

روزى كه آن را ببينيد، [از هول آن‌] هر شير دهنده‌اى شير خواره‌اش را از ياد مى‌برد و هر آبستنى بار خود را [بر زمين‌] مى‌نهد، و مردم را مست مى‌بينى حال آن كه مست نيستند، بلكه عذاب خدا شديد است

روزی که در آن بینید هر زن شیردهنده‌ای از نوزاد شیری‌اش غافل شود، و هر زن آبستنی [بی‌اختیار] وضع حمل کند و مردمان را مست بینی، و حال آنکه مست نباشند، ولی عذاب الهی سخت و سنگین است‌

روزی که آن را ببینید [مشاهده خواهید کرد که] هر مادر شیر دهنده ای از کودکی که شیرش می دهد، بی خبر می شود، و هر ماده بارداری بار خود را سقط می کند، و مردم را مست می بینی در حالی که مست نیستند، بلکه عذاب خدا بسیار سخت است

آن روز که آن هنگامه بزرگ را مشاهده کنید خواهید دید که هر زن شیرده طفل خود را (از هول) فراموش کند و هر آبستن بار رحم را بیفکند، و مردم را (از وحشت آن روز) بی‌خود و مست بنگری در صورتی که مست نیستند و لیکن عذاب خدا سخت است

روزی که بینیدش فراموش کند هر شیردهنده از آنچه شیر دهد و بگذارد هر زن بارداری بار خود را و بینی مردم را مست و نیستند مستان و لیکن عذاب خدا است سخت‌

روزى كه آن را ببينيد، هر شيردهنده‌اى آن را كه شير مى‌دهد [از ترس‌] فرو مى‌گذارد، و هر آبستنى بار خود را فرو مى‌نهد، و مردم را مست مى‌بينى و حال آنكه مست نيستند، ولى عذاب خدا شديد است

روزی که آن را ببینید، هر شیردهنده‌ای آن را که شیر می‌دهد (از شدت هراس) به فراموشی می‌سپارد و هر زن بارداری بار خود را فرو می‌نهد و مردم را مست می‌بینی، حال آنکه مست نیستند. ولی عذاب خدا شدید است

روزى که آن را مشاهده کنید، [از ترس و وحشت،] هر مادر شیردهى، شیرخواره‌اش را از یاد می‌برد، و هر باردارى، سقط جنین می‌کند. و مردم را مست مى‌بینى، ولى مست نیستند، بلکه عذاب خداوند شدید است

روزی که زلزله‌ی رستاخیز را می‌بینید (آن‌چنان هول و هراس سرتا پای مردمان را فرا می‌گیرد که حتّی) همه‌ی زنان شیردهی که پستان به دهان طفل شیرخوار خود نهاده‌اند، کودک خود را رها و فراموش می‌کنند. و جملگی زنان باردار (از خوف این صحنه‌ی بیمناک) سقط جنین می‌نمایند، و (تو ای بیننده!) مردمان را مست می‌بینی، ولی مست نیستند و بلکه عذاب خدا سخت (وحشتناک و هراس‌انگیز) است (و توازن ایشان را به هم زده است و لذا آنان را آشفته و خراب، با چشمان از حدقه به در آمده و با گامهای افتان و خیزان، و با وضع بی‌سر و سامان و حال پریشان می‌بینی)

روزی که آن را می‌بینید، (آنچنان وحشت سراپای همه را فرامی‌گیرد که) هر مادر شیردهی، کودک شیرخوارش را فراموش می‌کند؛ و هر بارداری جنین خود را بر زمین می‌نهد؛ و مردم را مست می‌بینی، در حالی که مست نیستند؛ ولی عذاب خدا شدید است

روزى كه آن را ببينيد، [از هول آن‌] هر شيردهنده‌اى آن را كه شير مى‌دهد از ياد ببرد و هر زن باردارى بار خويش بنهد، و مردم را مستان بينى- پندارى- و حال آنكه مست نيستند و ليكن عذاب خدا سخت است