طسم طا. سين. ميم.
تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ اين آيات كتاب مبين است.
لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَّفْسَكَ أَلَّا يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ شايد تو از آنكه انان ايمان نميآورند خويشتن را به نابودي بكشاني!
إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ اگر ما بخواهيم از آسمان معجزهاي بر آنان فرو فرستيم كه در برابرش گردن نهند.
وَمَا يَأْتِيهِم مِّن ذِكْرٍ مِّنَ الرَّحْمَنِ مُحْدَثٍ إِلَّا كَانُوا عَنْهُ مُعْرِضِينَ و هيچگونه موعظه و اندرز تازهاي از سوي خداوند رحمان نميآيد مگر اينكه از آن روي گردان هستند.
فَقَدْ كَذَّبُوا فَسَيَأْتِيهِمْ أَنبَاء مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُون به راستي كه تكذيب كردند و در اسرع وقت خبر چيزي كه به ريشخندش ميگرفتند به آنها خواهد رسيد.
أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الْأَرْضِ كَمْ أَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ آيا به زمين ننگريستهاند كه چقدر از هر گونه [گياه] ارزشمندي در آن روياندهايم؟
إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ بيگمان در اين كار نشانهاي است، و بيشتر آنان مؤمن نيستند.
وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ و بدون شك پروردگار تو چيرة مهربان است.
جمهور مفسرين برآنند كه اين سوره مكي است و227 آيه ميباشد.
بسم الله الرحمن الرحيم
(1 - 2) خداوند متعال با اشاره به تعظیم و بزرگداشت آیات قرآن، و اینکه به صورت روشن و واضح بر همۀ مطالب الهی و مقاصد شرعی دلالت مینمایند، بیان میدارد که هر کس در آن بنگرد، در اخبار و احکام آن، شک و تردید نخواهد کرد، چون به طور واضح بر بهترین مفاهیم دلالت مینمایند، و احکام صادرهاش در خصوص مسایل و حوادث موجود، کاملاً مرتبط و متناسب است. پیامبر صلی الله علیه وسلم با همین آیات، مردم را بیم میداد، و به راه راست هدایت میکرد. پس به وسیلۀ این آیات، بندگان پرهیزگار خداوند راهیاب میشدند. و کسی که شقاوت و بدبختی برای او مقدر شده بود، از آن روی برمیتافت. و پیامبر صلی الله علیه وسلم به خاطر رویگردانی آنها و ایمان نیاوردنشان، به شدت ناراحت و اندوهگین میشد؛ چون ایشان صلی الله علیه وسلم خیرخواه آنان بود.
(3) بنابراین خداوند متعال به پیامبرش فرمود: (﴿لَعَلَّكَ بَٰخِعٞ نَّفۡسَكَ أَلَّا يَكُونُواۡ مُؤۡمِنِينَ﴾) از اینکه آنها ایمان نمیآورند، مبادا خویشتن را نابود کنی؛ یعنی این کار را نکن، و نباید بابت اینکه ایمان نمیآورند، آنقدر تأسف بخوری که خودت را نابود کنی؛ زیرا هدایت به دست خداوند است، و تو وظیفهات را که تبلیغ و رساندن پیام خدا است، انجام دادهای؛ و بالاتر از این قرآن که روشنگر احکام الهی است، آیه و معجزهای نیست که آن را نازل کنیم تا به آن ایمان بیاورند. پس این قرآن، کافی است برای کسی که در پی هدایت است.
(4) بنابراین فرمود: (﴿إِن نَّشَأۡ نُنَزِّلۡ عَلَيۡهِم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ ءَايَةٗ﴾) اگر ما بخواهیم، معجزه و نشانهای از آنچه که پیشنهاد کردهاند بر آنان فرو میفرستیم، (﴿فَظَلَّتۡ أَعۡنَٰقُهُمۡ لَهَا خَٰضِعِينَ﴾) که گردنهای تکذیب کنندگان در برابر آن خم میگردد، و تسلیم آن میشوند؛ اما نیازی به این کار نیست، و مصلحتی در میان نمیباشد؛ چون در آن وقت، ایمان آوردن فایدهای ندارد؛ زیرا ایمان به غیب و دنیای ناپیدا، مهم و سودمند است. همانطور که خداوند متعال فرموده است:﴿هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّآ أَن تَأۡتِيَهُمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ أَوۡ يَأۡتِيَ رَبُّكَ أَوۡ يَأۡتِيَ بَعۡضُ ءَايَٰتِ رَبِّكَۗ يَوۡمَ يَأۡتِي بَعۡضُ ءَايَٰتِ رَبِّكَ لَا يَنفَعُ نَفۡسًا إِيمَٰنُهَا لَمۡ تَكُنۡ ءَامَنَتۡ مِن قَبۡلُ﴾ آیا جز این انتظار میکشند که فرشتگان [مرگ] بهسراغشان آیند، یا پروردگارت بیاید، و یا برخی از نشانههای پروردگارت بیاید؟ روزی که برخی از نشانههای پروردگارت فرا رسد، ایمان افرادی که قبلاً ایمان نداشتهاند، سودی به حالشان نخواهد داشت.
(5) (﴿وَمَا يَأۡتِيهِم مِّن ذِكۡرٖ مِّنَ ٱلرَّحۡمَٰنِ مُحۡدَثٍ﴾) و هیچگونه موعظه و اندرز تازهای به نزد آنان نمیآید که آنها را امر و نهی کند، و سود و زیانشان را به آنها یادآور شود، (﴿إِلَّا كَانُواۡ عَنۡهُ مُعۡرِضِينَ﴾) مگر اینکه دلها و جسمهایشان از آن رویگردان است. آنها از پند و اندرز تازه -که معمولاً بیشتر مؤثر واقع میشود- روی میگردانند، و از غیرِ آن نیز بیشتر رویگرداناند، چون خیری در آنها نیست، و اندرزها در مورد آنان نتیجه بخش نخواهد بود.
(6) (﴿فَقَدۡ كَذَّبُواۡ﴾) و آنها حق را تکذیب کردند؛ و تکذیبِ حق، عادت و پیشۀ آنها گردید، (﴿فَسَيَأۡتِيهِمۡ أَنۢبَٰٓؤُاۡ مَا كَانُواۡ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ﴾) و به زودی به عذاب خدا گرفتار خواهند شد؛ و آنچه را که تکذیب کردهاند، بر آنها فرود خواهد آمد؛ زیرا گرفتار شدن آنها به عذاب قطعی است.
(7) خداوند متعال آدمی را به اندیشیدن و تفکر سفارش نموده، و بیان میدارد که آن به نفع تفکر کننده است: (﴿أَوَ لَمۡ يَرَوۡاۡ إِلَى ٱلۡأَرۡضِ كَمۡ أَنۢبَتۡنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوۡجٖ كَرِيمٍ﴾) آیا به زمین نمینگرند تا ببینند که انواع و اقسام گیاهان زیبا و سودمند را در آن رویاندهایم؟
(8) (﴿إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ﴾) بدون شک آفرینش گیاهان و درختان از نیستی، و یا پس از پژمرده شدن، نشانه و آیتی است بر اینکه خداوند مردگان را پس از مرگشان زنده مینماید؛ همانطور که زمین را پس از خشک شدن و پژمرده شدن، زنده و سبز میکند. (﴿وَمَا كَانَ أَكۡثَرُهُم مُّؤۡمِنِينَ﴾) و بیشتر مردمان ایمان نمیآورند. ﴿وَمَآ أَكۡثَرُ ٱلنَّاسِ وَلَوۡ حَرَصۡتَ بِمُؤۡمِنِينَ﴾ و بیشتر مردمان هر چند اصرار بورزی، ایمان نمیآورند.
(9) (﴿وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ﴾) و قطعاً پروردگار تو قدرتمند و چیره است؛ بر هر مخلوقی چیره است، و جهان بالا و پایین در برابر او سر تعظیم فرود آورده است. (﴿ٱلرَّحِيمُ﴾) مهربان است، و رحمتش همه چیز را فرا گرفته، و بخشش او به هر موجود زندهای رسیده است، و خداوند مقتدر که اهل شقاوت را با انواع عذابها هلاک و نابود میکند، نسبت به سعادتمندان بسیار مهربان است، و آنان را از هر شر و بلایی نجات میدهد.