28. قصص آیه 66

در آن روز، همۀ دلایل [و بهانه‌هایی که برای توجیه دارند] از آنان پنهان می‌گردد و از [شدت عذاب، از حالِ] یکدیگر نمی‌پرسند.

وَيَوْمَ يُنَادِيهِمْ فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكَائِيَ الَّذِينَ كُنتُمْ تَزْعُمُونَ و روزي [فرا خواهد رسيد] كه [خداوند] آنان را ندا داده و مي‌فرمايد:‌كجايند انبازهايي كه آنها را گما مي‌برديد؟!
قَالَ الَّذِينَ حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ رَبَّنَا هَؤُلَاء الَّذِينَ أَغْوَيْنَا أَغْوَيْنَاهُمْ كَمَا غَوَيْنَا تَبَرَّأْنَا إِلَيْكَ مَا كَانُوا إِيَّانَا يَعْبُدُونَ كساني كه فرمان عذاب بر آنها تحقق يافته است مي‌گويند:«پروردگارا! اينانند كه گمراهشان كرديم، آنان را چنانكه خود گمراه شديم گمراه نبوديم. ما از اينان در پيشگاه تو بيزاري مي‌جوييم؛ ما را عبادت نمي‌كردند‍[بلكه دنباله‌رو پندار خود بودند]».
وَقِيلَ ادْعُوا شُرَكَاءكُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُمْ وَرَأَوُا الْعَذَابَ لَوْ أَنَّهُمْ كَانُوا يَهْتَدُونَ و گفته مي‌شود:«انبازهاي خود را به ياري بخوانيد، آنگاه آنها را فرا مي‌خوانند اما [نداي] آنان را پاسخ نمي‌دهند». و عذاب را مي‌بينند، و اگر هدايت مي‌شدند آنچه كه برايشان پيش آمده است پيش نمي‌آمد.
وَيَوْمَ يُنَادِيهِمْ فَيَقُولُ مَاذَا أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلِينَ و روزي كه [خداوند] آنها را ندا مي‌دهد و مي‌فرمايد: «چه پاسخي به پيامبران داديد؟».
فَعَمِيَتْ عَلَيْهِمُ الْأَنبَاء يَوْمَئِذٍ فَهُمْ لَا يَتَسَاءلُونَ آنگاه خبرها در آن روز بر آنان مشتبه گشته و نمي‌توانند چيزي را از يكديگر بپرسند.
(62 - 63) در اینجا خداوند خبر می‌دهد که در روز قیامت از مردم سؤال می‌کند؛ و از مسایل اصولی از آنها می‌پرسد؛ و از آنان در رابطه با عبادت خداوند و اجابت پیامبرانش سؤال می‌کند. پس فرمود: (﴿وَيَوۡمَ يُنَادِيهِمۡ﴾) و روزی خواهد آمد که خداوند کسانی را که انبازهایی را با او شریک ساخته و آنها را پرستش ‌کرده بودند و امیدوار بودند که زیانی را از آنها دفع نمایند، صدا می‌زند تا ناتوان بودن انبازها و گمراهی‌شان را برای‏شان بیان نماید. (﴿فَيَقُولُ أَيۡنَ شُرَكَآءِيَ﴾) پس می‌فرماید: شریکان و انبازهای من کجایند؟! البته که خداوند شریکی ندارد، اما اینجا، بر حسب گمان و دروغ آنها، از آنان می‌پرسد. بنابراین فرمود: (﴿ٱلَّذِينَ كُنتُمۡ تَزۡعُمُونَ﴾) کسانی که گمان می‌بردید [شریکان خداوند می‌باشند] کجا هستند؟ و آیا می‌توانند فایده‌ای برسانند و زیانی را دور کنند؟! در آن حالت برای آنها مشخّص می‌گردد که آنچه را عبادت کرده و به آن امید داشته‌اند، باطل بوده است؛ و خود آنان و امیدی که از آنها داشته‌اند، چیزی عبث بوده است. پس به گمراهی و سرکشی خود حکم می‌کنند. بنابراین (﴿قَالَ ٱلَّذِينَ حَقَّ عَلَيۡهِمُ ٱلۡقَوۡلُ﴾) سران و رهبران کفر و شر که فرمان عذاب دربارۀ آنان محقق شده است، به گمراه بودن خود و گمراه کردن دیگران اعتراف می‌کنند و می‌گویند: (﴿رَبَّنَا هَٰٓؤُلَآءِ ٱلَّذِينَ أَغۡوَيۡنَآ أَغۡوَيۡنَٰهُمۡ كَمَا غَوَيۡنَا﴾) پروردگارا! اینان پیروان ما هستند که گمراهشان کردیم، چنانکه خود گمراه شدیم؛ یعنی همۀ ما در گمراهی مشترک هستیم و فرمان عذاب دربارۀ همۀ ما محقق است. (﴿تَبَرَّأۡنَآ إِلَيۡكَ﴾) در پیشگاه تو، از عبادت‏شان بیزاری می‌جوییم؛ یعنی ما از آنها و عمل‏شان بیزار هستیم. (﴿مَا كَانُوٓاۡ إِيَّانَا يَعۡبُدُونَ﴾) آنها ما را نمی‌پرستیدند، بلکه شیطان‌ها را عبادت می‌کردند.
(64) (﴿وَقِيلَ ٱدۡعُواۡ شُرَكَآءَكُمۡ﴾) و به آنها گفته می‌شود: آنچه را که با خدا شریک می‌ساختید، به فریاد بخوانید، چون از آنها امید نفع و سود داشتید. پس آنها در آن وقت دشوار -که عبادت کننده به آنچه عبادت کرده است، نیاز دارد- فرمان داده می‌شوند تا آنها را بخوانند. (﴿فَدَعَوۡهُمۡ﴾) پس آنان را ندا می‌دهند تا به آنها فایده برسانند و یا چیزی از عذاب خدا را از آنان دور سازند. (﴿فَلَمۡ يَسۡتَجِيبُواۡ لَهُمۡ﴾) ولی پاسخی به آنان نمی‌دهند و کافران می‌دانند که آنها دروغگو بوده‌اند و سزاوار عقوبت و کیفر هستند. (﴿وَرَأَوُاۡ ٱلۡعَذَابَ﴾) و عذابی را که آشکارا و به زودی آنها را فرا خواهد گرفت، با چشم خود می‌بینند، بعد از اینکه آن را تکذیب و انکار ‌کردند. (﴿لَوۡ أَنَّهُمۡ كَانُواۡ يَهۡتَدُونَ﴾) و اگر هدایت می‌شدند، آنچه که برایشان پیش آمده است، پیش نمی‌آمد و به راه بهشت هدایت می‌شدند. همان‌طور که در دنیا هدایت یافتند، اما آنها هدایت نشدند.
(65 - 66) (﴿وَيَوۡمَ يُنَادِيهِمۡ فَيَقُولُ مَاذَآ أَجَبۡتُمُ ٱلۡمُرۡسَلِينَ﴾) و روزی که خداوند مشرکان را ندا می‌دهد که به پیامبران چه پاسخی دادید؟ آیا آنها را تصدیق کردید و از آنان پیروی نمودید، یا اینکه آنها را تکذیب کردید وبا آنان مخالفت ورزیدید؟! (﴿فَعَمِيَتۡ عَلَيۡهِمُ ٱلۡأَنۢبَآءُ يَوۡمَئِذٖ فَهُمۡ لَا يَتَسَآءَلُونَ﴾) آنان پاسخی برای این سؤال ندارند و به راه راست رهنمود نمی‌شوند. و معلوم است که در اینجا جز پاسخ درستی که مطابق با حقیقت باشد -مبنی بر اینکه ایمان آورده‌ایم و از پیامبران اطاعت کرده‌ایم- مفید نخواهد بود. اما از آنجا که می‌دانند پیامبران را تکذیب کرده‌اند و با دستورشان مخالفت ورزیده‌اند، چیزی نمی‌گویند و نمی‌توانند از همدیگر بپرسند که چه پاسخی بدهند، گرچه آن پاسخ دروغ باشد.

در اين روز خبرها بر آنان پوشيده شود و از يكديگر نيز نتوانند پرسيد

پس در آن روز خبرها برايشان پوشيده بماند، پس از يكديگر نيز نمى‌پرسند

آنگاه در آن روز همه اخبار و احوال بر آنان مشتبه شود، و ایشان همپرسی نکنند

پس در آن روز [به خاطر ترس و هراس فراگیر و به سبب محجوب بودن دل هایشان و قطع رابطه آنان با علل و اسباب، همه] اخبار [واقعی] بر آنان پوشیده ماند [و راه نجات از همه طرف بر آنان مسدود است]، بنابراین از یکدیگر پرسش هم نمی کنند،

پس راه هر گونه عذر و سخن، آن روز بر آنها پوشیده و مسدود شده و هیچ (از هول عذاب) سؤال و جواب نکنند

پس کور شود بر ایشان آگهیها در آن روز پس از همدیگر نپرسند

پس در آن روز اخبار بر ايشان پوشيده گردد و از يكديگر نمى‌توانند بپرسند

در چنان روزی اخبار مهم بر ایشان بسی پوشیده گشت؛ پس از یکدیگر نمی‌پرسند

پس در آن روز، همه‌ى اخبار بر آنان پوشیده مى‌مانَد، از این رو آنان از یکدیگر [چیزى] نمى‌پرسند

در این هنگام (بر اثر حیرت و دهشت) همه‌ی خبرها از یادشان می‌رود (و جملگی دچار فراموشی می‌شوند و سخنی برای گفتن نخواهند داشت و حتّی از هول و هراس) نمی‌توانند چیزی از یکدیگر هم بپرسند

در آن روز، همه اخبار به آنان پوشیده می‌ماند، (حتی نمی‌توانند) از یکدیگر سؤالی کنند

پس در آن روز خبرها بر آنان پوشيده شود و از يكديگر هم نپرسند- كه چه پاسخ گوييم، زيرا همه درمانده باشند