29. عنكبوت آیه 27

و اسحاق و یعقوب را به او بخشیدیم و میان فرزندانش، نبوت و کتاب [آسمانی] قرار دادیم و پاداشش را در این دنیا دادیم؛ و یقیناً او در آخرت [نیز] از شایستگان خواهد بود.

(23) خداوند خبر می‌دهد آنهایی که خیر و خوبی از آنان دور شده و شر و بدی
آنها را فرا گرفته است؛ کسانی هستند که به خدا و پیامبرانش و به آنچه پیامبران برای آنها آورده‌اند،
کفر ورزیده و دیدار خدا را تکذیب نموده‌اند و چیزی جز دنیا را قبول ندارند، بنابراین به انجام کارهایی از قبیل: شرک
و گناهان اقدام می‌نمایند. چون در دل‌های‏شان چیزی نیست که آنها را از سرانجام این کار
بترساند، به همین جهت فرمود: (﴿أُوۡلَٰٓئِكَ يَئِسُواۡ مِن رَّحۡمَتِي﴾) اینان
از رحمت من مأیوس می‌باشند، بنابراین حتی یکی از اسباب و عواملی که رحمت خدا را به دنبال دارد،
انجام نداده‌اند؛ زیرا اگر آنها امیدی به رحمت او ‌داشتند، کارهایی برای جلب رحمت خدا انجام
می‌دادند. و ناامیدی از رحمت خدا، از بزرگ‌ترین چیزهایی است که باید از آن پرهیز کرد. و آن دو نوع است: ناامیدی کافران از رحمت خدا و دوری کردن آنها از هر سببی
که آنان را به رحمت وی نزدیک ‌نماید. و ناامیدی گناهکاران که گناهان‏شان آنها را پریشان کرده و بر
دل‌های‏شان حاکم گشته است، در نتیجه یأس و ناامیدی را برای آنها ایجاد کرده است. (﴿وَأُوۡلَٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ﴾) و
ایشان عذاب دردناکی دارند. و این آیات در لابه‌لای سخن ابراهیم با قومش و پاسخ آنها به او آمده‌اند.
والله اعلم.

(24) وقتی ابراهیم قومش را به سوی پروردگارش فرا خواند، دعوتش را
نپذیرفتند؛ و با اندرزهای او راهیاب نشدند و [شکر] نعمتِ بعثت ابراهیم را
که خدا او را به سوی آنها فرستاده بود، به جای نیاوردند؛ بلکه آنها بدترین پاسخ را به ابراهیم دادند و گفتند: (﴿ٱقۡتُلُوهُ أَوۡ حَرِّقُوهُ﴾) او را بکشید یا بسوزانید که فجیع‌ترین صورت
کشتن است. و آنها مردمانی با قدرت و توانا و دارای حکومت و قدرت بودند. پس آنها ابراهیم را در آتش
انداختند، (﴿فَأَنۡجَاهُ اللَّهُ﴾) اما سرانجام خداوند او را از آتش نجات
داد. (﴿إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ﴾) بی‌گمان در
این ماجرا نشانه‌هایی برای مؤمنان است؛ پس آنگاه صحت و درستی آنچه را که پیامبران آورده‌اند؛ و
نیکویی و خیرخواهی آنان را می‌دانند و به باطل بودن گفتار کسانی که با آنها مخالفت می‌نمایند، پی
می‌برند؛ و متوجه خواهند شد که مخالفان پیامبران ـ انگار ـ همدیگر را بر تکذیب کردن، تحریک و توصیه
‌نمودند.

(25) از جملۀ اندرزهای ابراهیم به آنان این بود که به آنها گفت: (﴿إِنَّمَا ٱتَّخَذۡتُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ أَوۡثَٰنٗا مَّوَدَّةَ بَيۡنِكُمۡ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا﴾) شما
به جای خدا، برای دوستی بین خود در زندگی دنیا، بت‌هایی را به پرستش گرفته‌اید؛ و آن محبت و دوستی
در دنیا است، اما در آخرت قطع می‌شود و از بین خواهد رفت. (﴿ثُمَّ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ يَكۡفُرُ بَعۡضُكُم بِبَعۡضٖ وَيَلۡعَنُ بَعۡضُكُم بَعۡضٗا﴾) سپس
در روز قیامت، عبادت کنندگان و عبادت‌شدگان از همدیگر بیزاری می‌جویند؟ ﴿وَإِذَا حُشِرَ ٱلنَّاسُ كَانُواۡ لَهُمۡ أَعۡدَآءٗ وَكَانُواۡ بِعِبَادَتِهِمۡ كَٰفِرِينَ﴾
و هنگامی‌که مردم گرد آورده شوند، برای‏شان دشمن خواهند شد و به عبادت‏شان کافر خواهند بود و آن را
انکار می‌کنند. پس چگونه شما دست به دامان کسی می‌شوید که از کسانی که او را عبادت کرده‌اند، بیزاری
خواهد جست و آنان را نفرین خواهد کرد؟ (﴿وَمَأۡوَىٰكُمُ﴾) و جایگاه همۀ شما
عبادت‌کنندگان و عبادت شدگان، (﴿ٱلنَّارُ﴾) آتش دوزخ است و هیچ کس آنها را
در برابر عذاب خدا یاری نمی‌کند و کیفر خدا را از آنها دور نمی‌نماید.

(26) ابراهیم علیه السلام پیوسته قوم خویش را دعوت می‌کرد؛ و آنها بر عناد
و مخالفت خود ادامه می‌دادند، به جز لوط که به دعوت ابراهیم ایمان آورد و خداوند او را پیامبر
گرداند و بسوی قومش فرستاد، آن گونه که بیان خواهد شد. و (﴿وَقَالَ إِنِّي مُهَاجِرٌ إِلَىٰ رَبِّيٓ﴾) ابراهیم
زمانی که دید فرا خواندن قومش فایده‌ای به آنان نمی‌رساند، گفت: همانا من
به جایی هجرت می‌کنم که در آن به عبادت پروردگارم بپردازم؛ یعنی او سرزمینی را که آکنده از بدی و
زشتی بود، ترک نمود؛ و به سوی سرزمین با برکت شام هجرت نمود. (﴿إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ﴾) بی‌گمان،
او توانا و دارای قدرت است؛ و بر هدایت نمودن شما توانایی دارد؛ ولی او دارای حکمت است و اگر حکمتش
اقتضا نماید، هدایت می‌کند. وقتی ابراهیم از آنها کناره‌گیری کرد و جدا شد؛ و آنان بر همان حال خود
باقی ماندند، خداوند در مورد آنها نگفت که آنان را به وسیلۀ عذابی نابود کرده است، بلکه بیان نمود
که ابراهیم از آنان کناره‌گیری کرد و از میان آنها هجرت نمود. اما آنچه در روایت‌های اسرائیلی آمده
است مبنی بر اینکه «خداوند پشه‌ها را به سوی قوم ابراهیم گسیل داشت و خون آنها را مکیدند و گوشت‌های‏شان را خوردند و همۀ آنها را نابود کردند.» این
گفته را زمانی می‌توان به یقین پذیرفت که دلیل شرعی بر صحت آن وجود داشته باشد، در حالی که هیچ دلیل
شرعی بر صحت این مطلب وجود ندارد. پس اگر خداوند به وسیلۀ عذابی آنها را ریشه‌کن کرده بود، این را
بیان می‌کرد، همان‌گونه که نابود کردن امت‌های تکذیب کننده را بیان نموده است. ولی شاید بتوان گفت
که یکی از اسرار معذب نشدن آنها این است که ابراهیم خلیل علیه السلام یکی از مهربان‌ترین مردم و
برترین و بردبارترین و بزرگوارترین آنهاست؛ بنابراین برای نابودی قومش دعا نکرد، آن گونه که برخی از
پیامبران علیه قوم‌های خود دعا کردند؛ به همین خاطر خداوند نخواست بر آنها عذابی فراگیر فرود
بیاورد؛ از جمله چیزهایی که بر این موضوع دلالت می‌نماید این است که ابراهیم در مورد هلاک کردن قوم
لوط با فرشتگان گفتگو کرد و با آنها مجادله نمود و از آن قوم دفاع کرد، درحالی که قوم او نبودند.
والله اعلم.

(27) (﴿وَوَهَبۡنَا لَهُۥٓ إِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَ﴾) و
بعد از آنکه او به شام هجرت کرد، اسحاق و یعقوب را به او عطا کردیم، (﴿وَجَعَلۡنَا فِي ذُرِّيَّتِهِ ٱلنُّبُوَّةَ وَٱلۡكِتَٰبَ﴾) و
در دودمان او پیامبری و کتاب مقرر داشتیم. و بعد از او هیچ پیامبری نیامد مگر اینکه از دودمان او
بوده؛ و هیچ کتابی جز بر فرزندان او نازل نشده است تا اینکه نبوت با فرزندش محمد صلی الله علیه وسلم
پایان یافت. و این از بزرگ‌ترین فضیلت‌ها و افتخارات است که عناصر هدایت و رحمت و سعادت و رستگاری
در میان فرزندان اوست، و هدایت یافتگان به دست آنها هدایت شده، مؤمنان به دست آنها ایمان آورده‌اند
و صالحان صالح گشته‌اند. (﴿وَءَاتَيۡنَٰهُ أَجۡرَهُۥ فِي ٱلدُّنۡيَا﴾) و
پاداشش را در دنیا به او دادیم که از آن جمله همسر زیبایش بود که در نهایت زیبایی قرار داشت، و روزی
و فرزندان فراوان بود که خداوند به عنوان پاداش در این دنیا به او بخشید؛ فرزندانی که مایۀ خشنودی
او گردیدند و باعث شدند تا او خداوند را بیش از پیش بشناسد، او را دوست بدارد و به سویش توبه
نماید. (﴿وَإِنَّهُۥ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ لَمِنَ ٱلصَّٰلِحِينَ﴾) و همانا او در
آخرت از زمرۀ شایستگان است، بلکه او و محمد ـ علیهما الصلاة والسلام ـ به طور مطلق از برترین صالحان
می‌باشند و جایگاهشان از همه برتر است. پس خداوند او را هم در دنیا و هم در آخرت خوشبخت و سعادتمند
کرد.

و اسحاق و يعقوب را به او بخشيديم و در فرزندان او پيامبرى و كتاب نهاديم. و پاداشش را در دنيا داديم، و او در آخرت از صالحان است

و اسحاق و يعقوب را به او عطا كرديم و در نسل او نبوّت و كتاب قرار داديم و پاداش او را در اين دنيا داديم و قطعا او در آخرت از صالحان است

و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و در میان زاد و رود او پیامبری و کتاب آسمانی قرار دادیم و پاداش او را در دنیا به او دادیم و او در آخرت از شایستگان است‌

و اسحاق و یعقوب را به او بخشیدیم و پیامبری و کتاب را در نسلش قرار دادیم و پاداشش را در دنیا به او دادیم، و بی تردید او در آخرت از زمره شایستگان است

و ما اسحاق و (فرزند زاده‌اش) یعقوب را به او عطا کردیم و در خاندانش مقام نبوت و کتاب آسمانی برقرار نمودیم و در دنیا هم (به نعمت فرزندان صالح و نام نیکو و سایر نعم الهی) اجر او را دادیم و در آخرت نیز وی در صف صالحان (و هم رتبه مقربان) خواهد بود

و بخشیدیم بدو اسحق و یعقوب را و نهادیم در نژادش پیمبری و کتاب را و دادیم بدو مزدش را در دنیا و همانا او است در آخرت از شایستگان‌

و اسحاق و يعقوب را به او عطا كرديم و در ميان فرزندانش پيامبرى و كتاب قرار داديم و در دنيا پاداشش را به او بخشيديم و قطعاً او در آخرت [نيز] از شايستگان خواهد بود

و اسحاق و یعقوب را به (سود) او بخشیدیم و در میان فرزندانش پیامبریِ باعظمت و کتاب نهادیم، و در دنیا پاداشش را به او دادیم و او بی‌گمان در آخرت به‌راستی از شایستگان (ویژه) است

و اسحاق و [فرزندش] یعقوب را به ابراهیم بخشیدیم و در میان فرزندانش پیامبرى و کتاب را قرار دادیم و پاداشِ او را در دنیا عطا کردیم و قطعاً او در آخرت از شایستگان است

ما به ابراهیم اسحاق و (نوه‌اش) یعقوب را عطاء کردیم، و در دودمان او نبوّت قرار دادیم و کتاب (آسمانی برای آنان فرستادیم) و در دنیا پاداش او را دادیم، و وی در آخرت از زمره‌ی صالحان است

و (در اواخر عمر،) اسحاق و یعقوب را به او بخشیدیم و نبوت و کتاب آسمانی را در دودمانش قرار دادیم و پاداش او را در دنیا دادیم و او در آخرت از صالحان است

و او را اسحاق و يعقوب بخشيديم و در ميان فرزندانش پيامبرى و كتاب بنهاديم، و در اين جهان پاداش او را بداديم و همانا او در جهان ديگر از نيكان و شايستگان است