6. انعام آیه 55

و اینچنین آیات [خود] را شرح می‌دهیم تا راه گناهكاران روشن شود [و شما از آن دوری کنید].

وَأَنذِرْ بِهِ الَّذِينَ يَخَافُونَ أَن يُحْشَرُواْ إِلَى رَبِّهِمْ لَيْسَ لَهُم مِّن دُونِهِ
وَلِيٌّ وَلاَ شَفِيعٌ لَّعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ؛ آگاه ساز به اين کتاب ، کساني را که از گرد آمدن بر
آستان پروردگارشان هراسناکند ، که ايشان را جز او هيچ ياوري و شفيعي نيست باشد که پرهيزگاري پيشه
کنند.
وَلاَ تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ مَا
عَلَيْكَ مِنْ حِسَابِهِم مِّن شَيْءٍ وَمَا مِنْ حِسَابِكَ عَلَيْهِم مِّن شَيْءٍ فَتَطْرُدَهُمْ
فَتَكُونَ مِنَ الظَّالِمِينَ ؛ کساني را که هر بامداد و شبانگاه پروردگار خويش را مي خوانند و
خواستارخشنودي او هستند ، طرد مکن نه چيزي از حساب آنها بر عهده توست و نه چيزي از حساب تو بر عهده
ايشان اگر آنها را طرد کني ، در زمره ستمکاران درآيي.
وَكَذَلِكَ فَتَنَّا بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لِّيَقُولواْ أَهَـؤُلاء مَنَّ اللّهُ عَلَيْهِم مِّن
بَيْنِنَا أَلَيْسَ اللّهُ بِأَعْلَمَ بِالشَّاكِرِينَ؛ همچنين بعضي را به بعضي آزموديم تا بگويند :
آيا از ميان ما اينان ، بودند که خدا به آنها نعمت داد ? آيا خدا به سپاسگزاران داناتر نيست ?
وَإِذَا جَاءكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ
عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَن عَمِلَ مِنكُمْ سُوءًا بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِن
بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ؛ چون ايمان آوردگان به آيات ما نزد تو آمدند
، بگو : سلام بر شما ، خدا بر خويش مقرر کرده که شما را رحمت کند ، زيرا هر
کس از شما که از روي ناداني کاري بد کند ، آنگاه توبه کند و نيکوکار شود ، بداند که خدا آمرزنده و
مهربان است.
وَكَذَلِكَ نفَصِّلُ الآيَاتِ وَلِتَسْتَبِينَ سَبِيلُ الْمُجْرِمِينَ؛ و اين چنين آيات را به تفصيل
بيان مي کنيم ، تا راه و رسم مجرمان ، آشکارگردد.
(51) این قرآن بیم‌دهندۀ همۀ مردم است، اما کسانی از آن بهره
می‌برند، (﴿ٱلَّذِينَ يَخَافُونَ أَن يُحۡشَرُوٓاۡ إِلَىٰ رَبِّهِمۡ﴾) که
می‌ترسند در نزد پروردگارشان گرد آورده شوند. پس آنان به منتقل شدن از این دنیا به دنیای آخرت یقین
دارند؛ بنابر این آنچه را که به آنان فایده می‌رساند، با خود بر می‌گیرند؛ و آنچه را که به آنان
زیان می رساند، رها می‌کنند. (﴿لَيۡسَ لَهُم مِّن دُونِهِۦ﴾) آنان جز
خدا، (﴿وَلِيّٞ وَلَا شَفِيعٞ﴾) هیچ یاور و شفاعت‌کننده‌ای ندارند. کسی را
ندارند که یاورشان باشد؛ و آنچه را که می‌خواهند، برای آنان فراهم نماید؛ و امر ناگوار را از آنان
دور کند. و کسی را ندارند که برای آنها شفاعت نماید؛ چون مردم اختیاری ندارند و کاری از دستشان
ساخته نیست. (﴿لَّعَلَّهُمۡ يَتَّقُونَ﴾) باشد که با پیروی از دستورات خدا
و پرهیز از منهیات او، پرهیزگار شوند؛ زیرا بیم دادن، موجب پرهیزگاری و یکی از اسباب آن است.

(52) (﴿وَلَا تَطۡرُدِ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ رَبَّهُم بِٱلۡغَدَوٰةِ وَٱلۡعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجۡهَهُۥ﴾) و
اهل عبادت و اخلاص را، به خاطر همنشینی با دیگران از خود مران؛ آنهایی که همواره پروردگارشان را از
طریقِ انجام دادن عبادت‌هایی در قالب ذکر و نماز و غیره، و از طریق فراخواندن و حاجت طلبیدن از او
در بامدادان و شامگاهان فرا می‌خوانند، و با این عمل خود، رضایت و خشنودی او را طلب می‌کنند، و این
کارها را خالصانه برای او انجام می‌دهند. پس اینان سزاوار رانده شدن و روی گرداندن نیستند، بلکه با
آنان دوستی کن، و به خود نزدیک نما؛ چون ایشان برگزیدگان مردم هستند، گرچه فقیرند، اما درحقیقت
ایشان با عزّت و بزرگوار هستند، هرچند که نزد مردم خوار و حقیر باشند. (﴿مَا عَلَيۡكَ مِنۡ حِسَابِهِم مِّن شَيۡءٖ وَمَا مِنۡ حِسَابِكَ عَلَيۡهِم مِّن شَيۡءٖ﴾) از
حساب آنان چیزی بر تو نیست، و از حساب تو نیز چیزی بر آنان نیست. هریک حسابش جدا است و کار نیک و
بدش برای او است. (﴿فَتَطۡرُدَهُمۡ فَتَكُونَ مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ﴾) اگر
آنان را طرد کنی، از ستمکاران خواهی بود. پیامبر صلی الله علیه وسلم به شدت این دستور را اطاعت
نمود، و از آن فرمان برد. بنابراین هرگاه مؤمنان فقیر می‌نشستند، با آنان می‌نشست، و با آنان به
خوبی رفتار می‌نمود، و با آنها نرمی می‌کرد، و اخلاقش با آنها نیکو بود، و آنان را به خود نزدیک می
کرد، حتی بیشتر همنشینان او صلی الله علیه وسلم از این گروه بودند. سبب نزول این آیات این بود که مردمانی از قریش و از افراد خشن و گستاخ عرب به پیامبر صلی الله علیه وسلم گفتند: اگر
می‌خواهی ما ایمان بیاوریم و از تو پیروی کنیم، فلان و فلان را که فقیر و بینوا هستند طرد کن؛ زیرا
خجالت می‌کشیم اعراب ما را در حالی ببینند که با این فقرا همنشین هستیم. و ازآنجا که پیامبر خیلی
دوست داشت آنها مسلمان شوند و از او پیروی کنند، به قلبش خطور کرد که چنین کند. بنابراین خداوند با
این آیات او را مورد سرزنش قرار داد.

(53) (﴿وَكَذَٰلِكَ فَتَنَّا بَعۡضَهُم بِبَعۡضٖ لِّيَقُولُوٓاۡ أَهَٰٓؤُلَآءِ مَنَّ ٱللَّهُ عَلَيۡهِم مِّنۢ بَيۡنِنَآ﴾) این،
آزمایش خدا برای بندگانش است، که برخی را ثروتمند و برخی را فقیر، و برخی را شرافتمند و برخی را کم
ارزش قرار داده است. پس وقتی که خداوند ایمان را به فقیر و کم ارزش ارزانی دارد، این آزمایشی است
برای توانگر و شرافتمند. بنابراین اگر توانگر درپی حق و پیروی کردن از آن باشد، ایمان می آورد و
تسلیم می‌شود؛ و مشارکت کسانی که از نظر ثروت و شرافت در سطح پایین‌تری قرار دارند، او را از ایمان
آوردن و مسلمان شدن باز نمی‌دارد. و اگر صادقانه به دنبال حق نباشد، مشارکت افرادی که از نظر ثروت و
شرافت در سطح پایین تری قرار دارند، مانعِ تبعیت او از حق خواهد شد. پس با تحقیر کسانی که آنان را
از خود پایین‌تر می‌دیدند، گفتند: (﴿أَهَٰٓؤُلَآءِ مَنَّ ٱللَّهُ عَلَيۡهِم مِّنۢ بَيۡنِنَآ﴾) آیا
از میان ما، خدا بر اینها منّت نهاده است؟ پس این مطلب، آنان را از اتّباع حق بازداشت؛ به خاطر
اینکه خرد و فهم نداشتند. پس خداوند در جواب گفتار آنان که متضمن اعتراض بر خداوند به خاطر هدایت آن
گروه و عدم هدایت آنان بود، فرمود: (﴿أَلَيۡسَ ٱللَّهُ بِأَعۡلَمَ بِٱلشَّٰكِرِينَ﴾) آیا
خداوند سپاسگزاران را بهتر نمی‌شناسد؛ کسانی که قدر نعمت‌های خدا را دانسته، و به آن اعتراف
می‌کنند، و به پاس نعمت‌هایی که از آن برخوردارند، کارهای شایسته انجام می‌دهند؟! بنابراین خداوند
فضل و کرم خود را به آنان داد؛ و آنان را که شاکر نیستند، محروم کرد. به درستی که خداوند حکیم است،
و فضل خود را به کسی عطا نمی‌کند که شایستۀ آن نباشد؛ همچنین فضل خود را به این معترضان که دارای
چنین اوصافی هستند، نمی‌دهد. به خلاف فقرا و دیگرانی که خداوند منت ایمان را بر آنان نهاد، چرا که
آنان شکرگزارند.

(54) و هنگامی که خداوند پیامبرش را از طردکردن مؤمنانِ خدا ترس و پرهیزگار
نهی کرد، ایشان را دستور داد که با تکریم و احترام و بزرگداشت با آنان روبه‌رو شود و فرمود: (﴿وَإِذَا جَآءَكَ ٱلَّذِينَ يُؤۡمِنُونَ بِ‍َٔايَٰتِنَا فَقُلۡ سَلَٰمٌ عَلَيۡكُمۡ﴾) و
هرگاه کسانی پیش تو آمدند که به آیات ما ایمان دارند، بگو: سلام بر شما؛
یعنی هرگاه مؤمنان پیش تو آمدند، به آنان سلام کن و خوش‌آمد بگو؛ و آنان را به رحمت خدا و گستردگی
بخشش و احسان او که عزم و ارادۀ آنان را فعال می‌نماید، مژده بده؛ و ایشان را به در پیش گرفتن هر
راهی که آنها را به آن هدف می‌رساند، تشویق کن؛ و آنان را از پایداری بر گناهان بترسان؛ و به توبه
کردن از گناهان دستور بده، تا آمرزش پروردگار و بخشش او را دریابند. بنابراین فرمود: (﴿كَتَبَ رَبُّكُمۡ عَلَىٰ نَفۡسِهِ ٱلرَّحۡمَةَ أَنَّهُۥ مَنۡ عَمِلَ مِنكُمۡ سُوٓءَۢا بِجَهَٰلَةٖ ثُمَّ تَابَ مِنۢ بَعۡدِهِۦ وَأَصۡلَحَ﴾) پروردگارتان
رحمت را بر خویشتن واجب نموده است، هرکس از شما از روی نادانی کار بدی را انجام دهد، سپس توبه نماید
و به اصلاح بپردازد. پس باید همراه با ترک گناهان و دست کشیدن و پشیمان شدن از آنها، به اصلاح عمل
بپردازد؛ و آنچه را که خدا واجب نموده است، ادا نماید؛ و ظاهر و باطن اعمال فاسد خود را اصلاح کند.
پس وقتی همۀ این امور یافت شدند، (﴿فَأَنَّهُۥ غَفُورٞ رَّحِيمٞ﴾) همانا او
آمرزنده و مهربان است؛ یعنی به همان اندازه که آنان دستورات او را انجام می‌دهند، از آمرزش و عفو
خود بر آنان نازل می‌کند.

(55) (﴿وَكَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ ٱلۡأٓيَٰتِ﴾) و این
چنین آیات را توضیح می دهیم و آن را بیان می‌کنیم، و هدایت را از گمراهی، و راه را از بیراهه جدا
می‌سازیم، تا راه‌یافتگان راه یابند و حق روشن گردد. (﴿وَلِتَسۡتَبِينَ سَبِيلُ ٱلۡمُجۡرِمِينَ﴾) و
تا راه مجرمان که انسان را به ناخشنودی و عذاب خدا می‌رساند، مشخص گردد؛ زیرا وقتی‌که راه مجرمان
روشن شود، می‌توان از آن پرهیز نمود. و اگر مشتبه باشد، این هدف بزرگ به دست نخواهد آمد.

و اين چنين آيات را به تفصيل بيان مى‌كنيم، تا راه و رسم مجرمان آشكار گردد

و بدين‌سان آيات خود را به روشنى بيان مى‌داريم، تا راه و رسم گناهكاران آشكار گردد

و بدین‌سان آیات خود را به روشنی بیان می‌داریم، تا راه و رسم گناهکاران آشکار گردد

و این گونه آیات را بیان می کنیم تا [حق روشن شود و] راه و رسم گناهکاران آشکار گردد

و همچنین ما آیات را مفصل بیان کنیم (تا حق روشن شود) و تا راه گنهکاران معین و آشکار شود

چنین تفصیل دهیم آیتها را و تا پدیدار شود راه گنهکاران‌

و اين گونه، آيات [خود] را به روشنى بيان مى‌كنيم تا راه و رسم گناهكاران روشن شود

و این‌گونه، آیات (خود) را بیان می‌کنیم و برای اینکه راه و رسم مجرمان به خوبی روشن شود

و ما بدین­گونه آیات را [براى مردم] به روشنى بیان مى‌کنیم، [تا حقّ، آشکار] و راه و رسم گناهکاران روشن شود

این چنین (روشن و آشکار) آیات (قرآنی و دلائل جهانی) را توضیح می‌دهیم، تا راه (نادرست) گناهکاران (از راه درست مؤمنان) پیدا و نمودار شود

و این چنین آیات را برمیشمریم، (تا حقیقت بر شما روشن شود،) و راه گناهکاران آشکار گردد

و بدين سان آيات را شرح و تفصيل مى‌دهيم [تا حق روشن گردد] و تا راه گناهكاران آشكار شود