Az-Zumar Ayah 2

Njëmend, Ne ta kemi zbritur ty Librin me të vërtetën. Andaj adhuro vetëm Allahun me përkushtim të çiltër për Të!

Jemi Ne që ta shpallëm ty Librin me të Vërtetën (e sigurt). -
Ky është libër në të cilin u tregua dhe ndriçua e vërteta e sigurt dhe në të nuk ka asnjë dyshim dhe pasiguri. Nëpërmjet të vërtetës, krijesat do të shpëtojnë dhe nxirren nga errësirat në dritë. Lajmet e sjella në të janë të vërteta dhe të sigurta, ndërsa ligjet dhe dispozitat janë të drejta dhe plot mirësi e bekime. Çdo kumt i sjellë në të përmban të vërtetën më të lartë. Çdo udhëzim i tij të drejton në qëllimet më të larta dhe mirësinë e të dy botëve. E çfarë mund të presësh pas të vërtetës, veç humbjes dhe errësirës? Kur'ani është drita dhe e vërteta dhe çdo gjë që bie ndesh me të është errësirë dhe humbje.


Prandaj adhuroje Allahun, duke qenë i sinqertë në adhurimin e Tij! -
Duke qenë se ky libër zbriti nga Ai që është Zoti i vërtetë, duke qenë se përmban kumte të vërteta për të udhëzuar dhe ndriçuar rrugën e krijesave dhe duke qenë se iu dha më të mirit të krijesave, Muhamedit (a.s), atëherë ai është një mirësi dhe bekim i pashembullt, që duhet vlerësuar dhe respektuar shumë, me mirënjohje dhe përunjësi. Kjo bëhet veçse me një mënyrë, që nuk pranon ndryshim: sinqeritet i plotë në zbatimin e fesë së Zotit të kumtuar në këtë libër. I Madhëruari thotë: "Prandaj adhuroje Allahun, duke qenë i sinqertë në adhurimin e Tij!" Përkushtoji Allahut të gjitha adhurimet dhe zbatimin e kësaj feje, që e zbriti për ty, qofshin ato ligje dhe dispozita që lidhen me veprat e jashtme dhe të shfaqura dukshëm, qofshin çështjet e besimit dhe punët e zemrës dhe të shpirtit. Me fjalë të tjera, ajo që kërkohet është plotësimi i të gjitha gradave të besimit: islamin, imanin dhe ihsanin.[1] Mirënjohësi e beson dhe dëshmon se i vetmi i Adhuruar me meritë është Allahu, që adhurohet sipas asaj që Ai e ka shpallur në këtë libër. Të gjitha adhurimet bëhen veçse për të kënaqur Zotin. Kjo është mënyra për t'i treguar mirënjohjen për këtë libër madhështor që na dhuroi. Të tilla çështje vijnë të shtjelluara në ajetet në vazhdim. Allahu i Madhëruar thotë:


[1]
El îmânu dhe el islâmu: Të
përbashkëtat dhe veçoritë e tyre.


Imam Neueuiju në sherh-un e "Sahihut të
Muslimit", në lidhje më këtë çështje,
thotë: "Dijetarët e parë dhe të
mëvonshëm kanë folur gjerë e gjatë për
këto çështje. Unë do të përpiqem që t’i
sjell shkurtimisht dhe në mënyrë të
përmbledhur ato, që të bëhet e mundur
të kuptohet kjo temë.
Imam Ebu Sulejman Ahmed Ibnu
Muhamed Ibnu Ibrahim el Hattabij el
Bustij, gjuhëtari, letrari dhe juristi i madh
i medhhebit Shafi’ij, analisti dhe kritiku i
shquar, ka thënë në librin e tij:
“Meâlimus-sunen”: “Sa të shumta janë
gabimet që bëjnë njerëzit në të tilla
çështje. 156 Për sa i përket Zuhrijut, ai ka
thënë: “ El Islâmu” është “fjala”, ndërsa “
El Imânu” është “puna”. Ai argumenton
me ajetin: “Beduinët thanë: “Ne kemi
besuar! (el îmân)” Thuaj: “Ju nuk keni
besuar ende, por thoni: Ne jemi dorëzuar
(el islâm), e ende nuk po ju hyn besimi në
zemrat tuaja. E nëse e respektoni Allahun
dhe të Dërguarin e Tij, Ai nuk ju pakëson
asgjë nga veprat tuaja, se Allahu është
Falës i Madh dhe shumë Mëshirues”.
[Huxhurat 14].


Ndërsa të tjerë janë të mendimit se islami
dhe imani janë e njëjta gjë. Këta
argumentohen me fjalën e Allahut të
Lartësuar: “Ne nxorëm (i larguam) çdonjë
që ishte aty nga besimtarët (el îmân). Po
nuk gjetëm aty veçse një shtëpi
muslimane (el islâm). [Dharijat 35-36]
156 El Hattabiju thotë: “Metoda dhe rruga
më e saktë në trajtimin e kësaj çështjeje
është që, kur të flasim për imanin dhe
islamin, të bëjmë përkufizime të
specifikuara, jo gjithëpërfshirëse, sepse
një muslim (i pajisur me islâm), në disa
raste mund të jetë mu’min (i pajisur me
iman të plotë) dhe në disa të tjera mund
të mos jetë mu’min. Ndërsa mu’mini (i
pajisur me îmân të plotë) gjithmonë
gjykohet se është muslim (pra i pajisur
me islâm). Pra, mund të themi se: çdo
mu’min është muslim dhe jo çdo muslim
është mu’min.


Nëse i kupton këto dy nocione (muslim
dhe mu’min) në mënyrën që e
përmendëm, edhe ajetet do të mund t'i
kuptosh në harmoni me njëra-tjetrën. Me
këtë mënyrë të kuptuari do të
interpretosh drejt ajetet dhe do të
largohet çdo keqkuptim mbi to. Themeli i
imanit është i ashtuquajturi et-taŝdîķ
(pohimi dhe pranimi i diçkaje me zemër
në mënyrë të sigurt) ndërsa themeli i
islamit është i ashtuquajturi Istislâm dhe
inķijâd (dorëzim i jashtëm, nënshtrim i
plotë).


Ka mundësi që dikush të jetë i dorëzuar
nga pamja e jashtme, por jo i dorëzuar e
nënshtruar nga brenda (në zemrën e tij).
Ai mund të jetë ŝâdiķan - i sigurt, duke
pohuar e pranuar gjithçka në zemrën e
tij, por nuk është i nënshtruar dhe i
dorëzuar nga ana e jashtme (si Iblisi).
El Hattabiju, duke shpjeguar fjalën e
Profetit a.s: “El îmânu është 70 e ca
degëzime....”, thotë: "Ky hadith tregon se
“El îmânu” në kuptimin e përdorur e të
sjellë nga Sheriati, përfaqëson një emër
me kuptim shumë të gjerë dhe me
degëzime e pjesë të shumta, mes të
cilave ka pjesë që konsiderohen si më të
rëndësishme, por ka edhe të tjera që janë
të një grade më të vogël. Por emërtimin
“el Iman” e meritojnë qoftë pjesët e tij
me vete, qoftë tërësia e përbërë nga këto
pjesë; të gjitha meritojnë të quhen iman.
Por kur nënkuptojmë "el îmân el mutlaķ",
imanin e vërtetë e të plotë, kjo
presupozon që në këtë emërtim të bëjnë
pjesë të gjitha pjesët e tij, pa përjashtim.
Një shembull i njëjtë me të është
shembulli i namazit. Namazi me kuptimin
e sjellë nga Sheriati, pra, në
terminologjinë e Sheriatit, është një
tërësi e përbërë nga pjesë dhe seksione
të ndryshme. Secila prej tyre meriton të
emërtohet me emrin “namaz” (pra,
qëndrimi në këmbë, rukuja, sexhdet etj).
Ndërsa fjala ‘namaz’ me kuptimin e saj të
plotë, të tërësishëm, nënkupton tërësinë
e të gjitha veprimeve, fjalëve dhe pjesëve
së bashku. Në këtë hadith përmendet se
“.... edhe turpi është (pjesë) prej imanit.
156 Në këtë hadith tregohet se gradat e
imanit dhe të atyre që janë pajisur me të
janë të ndryshme, në varësi të pjesëve që
kanë arritur të konkretizojnë dhe të
plotësojnë prej të emërtuarit me këtë
emër, që është “el iman”.” Këtu
përfundon fjala e El Hattabijut
.


Imam Ebu Muĥammed El Ĥusejn ibn
Mes’ûd El Beĝauij Esh-Shâfi’ij, duke
sqaruar e shpjeguar hadithin kur Xhibrili e
pyeti Profetin a.s rreth imanit dhe islamit,
thotë: “Profeti a.s e prezantoi islamin si
një emër që përfaqëson punët që
shfaqen haptazi, ndërsa imanin e paraqiti
si një emër që përfaqëson i’tiķâd-in
(besimin, pohimin), sigurinë e besimit që
fshihet në zemër. Por këtë nuk e ka bërë
për të treguar se punët e jashtme që
shfaqen nuk bëjnë pjesë në të
ashtuquajturin “el iman” dhe as për të
treguar se “taŝdîķu” - apo pohimi,
pranimi e siguria e besimit në zemër - nuk
bën pjesë në të ashtuquajturin “islam”.
Fjala e Profetit a.s duhet të kuptohet si
shpjegim i hollësishëm i diçkaje tërësore,
gjithëpërfshirëse; si shpjegim i islamit dhe
imanit, që quhet “ed-Dîn” - fe. Për këtë
arsye, në fund të hadithit, ai tha: “ Ai
ishte Xhibrili. Ai erdhi që t’ju mësojë juve
“dînekum”, pra, fenë tuaj.” Pra, qoftë
besimi dhe pohimi me zemër, qoftë puna
e dukshme në gjymtyrë, që të dyja janë
pjesë përbërëse e islamit dhe e imanit.
Për këtë tregon fjala e Allahut të
Lartësuar: “Feja e pranueshme tek Allahu
është Islami. [Al imran 19] Ose: “..Sot ju
përsosa fenë tuaj, e plotësova dhuntinë
Time ndaj jush dhe zgjodha që Islami të
jetë feja juaj. [Maide 3]. Ose: “Thuaj: “Ne
i kemi besuar (el iman) Allahut, edhe asaj
që na u shpall neve, edhe asaj që i është
shpallur Ibrahimit, Ismailit, Is’hakut,
Jakubit dhe pasardhësve. (I besojmë)
Edhe asaj që i është dhënë Musait dhe
Isait, edhe (asaj që u është dhënë) të
gjithë profetëve nga Zoti i tyre. Ne nuk
bëjmë asnjë dallim mes tyre dhe vetëm
Atij i jemi dorëzuar (el islâm) (dhe
nënshtruar me adhurim dhe me bindje)”.
E kush kërkon (të pasojë) fe tjetër përveç
Islamit, atij kurrsesi nuk do t’i pranohet
dhe në botën tjetër do të jetë nga të
dëshpëruarit.” [Al imran 85]. Domethënë,
Allahu i Lartësuar na ka njoftuar se feja
për të cilën është i kënaqur dhe të cilën e
pranon prej adhuruesve të Tij është e
ashtuquajtura “Islam”. Por feja nuk mund
të jetë e pranuar dhe e kënaqshme nëse,
krahas punëve të jashtme të dukshme,
nuk ka teŝdîķ, pra, pohim dhe besim i
plotë dhe i sigurt në zemër.” Kjo ishte
fjala e Begavijut.`


Imam Ebu Abdil-lah Muhamed Ibn Ismâîl
Ibn Muhamed Ibn El Fađl Et-Temîmij El
Aŝbehânij Esh-Shâfi’ij thotë në librin e tij
“Et-taĥrîr fi sherĥi Saĥîhi Muslim”: ”El îmânu nga ana gjuhësore do të thotë:
“Et-taŝdîķu (pohimi, miratimi, besimi me
siguri të plotë i diçkaje). Kështu, nëse
kemi për qëllim këtë kuptim të fjalës ”El
îmân”, mund të themi se ai nuk shtohet
dhe nuk pakësohet, sepse “Et-taŝdîķu
nuk është diçka që mund të copëzohet,
që të mund të mendojmë se ai njëherë
mund të jetë i plotë dhe njëherë i
mangët. Ndërsa në terminologjinë e
Sheriatit “El îmânu” mund të
përkufizohet si: “Taŝdîķu (të pohuarit, të
besuarit) me zemër dhe të punuarit me
gjymtyrë”. Kështu, nëse kemi për qëllim
këtë kuptim të fjalës ”El îmân”, mund të
themi se ai shtohet dhe pakësohet. Ky
është medhhebi i Ehli Sunneti uel
Xhemâ’at. Kundërshtimi në këtë
çështje, pas analizës së bërë me imtësi,
del se qëndron në përgjigjen që ne i
japim pyetjes: “Ai që pohon dhe beson
me siguri të plotë në zemrën e tij çdo gjë
që duhet besuar, nëse veç këtij besimi
nuk bën asnjë punë që presupozon ky
besim, a quhet Mu’minun mutlaķan
(besimtar) në mënyrë kategorike (pra, me
iman të plotë) apo jo? Mendimi që ne
kemi zgjedhur si të saktë është se ai nuk
meriton të quhet i tillë (pra besimtar
mutlaķan), sepse Profeti a.s ka thënë:
“Nuk bën zina një imorali dhe
njëkohësisht të jetë mu’min (besimtar
mutlaķan, pra, me besim të plotë ) gjatë
kohës kur bën zina”. Sepse ai nuk ka bërë
me atë çka presupozon imani (besimi), që
të meritojë mutlaķan, domethënë të
meritojë tërësisht dhe pa cungim këtë
emërtim, pra, besimtar (mu’min
mutlaķan).” Ky është fundi i fjalës së
autorit të “ Et-Taĥrîr”.


Imam Ebu El Ĥasen Alij Ibn Halef Ibn
Bettâl el Mâlikij el Maĝribij, në
shpjegimin që i ka bërë Sahihut të
Buhariut, thotë: “Qëndrimi i grupit të Ehli
Sunetit, nga të parët selefët e këtij umeti
dhe të mëvonshmit e tij, është që: ”El
îmânu” është “fjalë” dhe “punë”, shtohet
dhe pakësohet. Argumentet që tregojnë
se ai shtohet dhe pakësohet janë ajetet e
shumta, të cilat Imam Buhariu i ka sjellë
në Sahihun e tij.


Kështu, Allahu i Lartësuar thotë:


“Është Ai, që e zbriti qetësinë në zemrat e
besimtarëve, për ta shtuar edhe më
shumë besimin mbi besimin që kishin.”
[Fet’h 4].
“Ata ishin disa djelmosha, kishin besuar
Zotin e tyre dhe Ne ua shtuam atyre
udhëzimin.” [Kehf 13].
“Allahu u shton atyre që u udhëzuan
udhëzim”. [Merjem 76].
“Kurse ata që e gjetën rrugën e drejtë, Ai
atyre ua shton edhe më shumë
udhëzimin në rrugën e drejtë dhe u ofron
mundësi të jenë edhe më të matur.”
[Muhamed 17].
“Ne nuk bëmë mbikëqyrës të zjarrit
askënd përveç melekëve, dhe numrin e
tyre (të përmendur në Kur'an) nuk e
bëmë veçse si sprovë për ata që nuk
besuan, që të binden ata që u është
dhënë Libri, ndërsa atyre që besojnë t’u
shtohet edhe më shumë besimi.”
[Mudethir 31].


“Kur zbret ndonjë kapitull (prej Kuranit),
ka prej tyre që thonë: “Cilit prej jush ia
shtoi besimin kjo (sure e shpallur)?” Atyre
që besuan, u shtohet besimi dhe gëzohen
për të. Ndërsa atyre që në zemrat e tyre
kanë sëmundje, ajo (shpallja e sures
kuranore), ndyrësisë së tyre ua shton (më
shumë) ndyrësinë, dhe ata vdesin si jo
besimtarë.” [Teube 124].
“Janë ata të cilët, kur ata (munafikët) u
thanë: “Njerëzit (idhujtarët) janë tubuar
t’ju sulmojnë, prandaj kini frikë (shpëtoni
kokën)!, ai (kërcënim) vetëm sa ua shtoi
edhe më shumë besimin, prandaj thanë:
“Ne na mjafton Allahu, që është
Mbrojtësi (ndihmësi, strehuesi,
sipërmarësi) më i mirë!” [Al imran 173].
“Kur muslimanët i panë ushtritë armike,
thanë: “Kjo është ajo që na premtuan
neve Allahu dhe i Dërguari i Tij. Allahu
dhe i Dërguari i Tij thanë të vërtetën”. Ajo
(ushtria e armikut) vetëm se ua shtoi
atyre edhe më shumë besimin dhe
mbështetjen (tek Allahu).” [Ahzab 22].
Ibnu Bettâli thotë: “Kështu, imani që nuk
shtohet është i mangët. Dikush mund të
thotë: ”El îmânu” nga ana gjuhësore do
të thotë: “Et-taŝdîķu (pohimi, miratimi,
besimi me siguri të plotë rreth diçkaje).
Atëherë, si është e mundur të shtohet e
të pakësohet ai? Këtij i përgjigjemi: Et-
taŝdîķu (besimi i sigurt) plotësohet kur ne
kryejmë të gjitha punët në bindje ndaj
Allahut të Lartësuar. Sa më shumë të
shtojmë besimin tonë dhe punët e mira,
aq më shumë përkryhet, përsoset,
plotësohet imani. Në këtë mënyrë
shtohet imani, ndërsa me pakësimin e
veprave ai pakësohet. Duke u pakësuar
punët e mira, pakësohet përsosmëria apo
plotësimi i imanit, dhe nëse ato shtohen,
edhe imani e shton përsosmërinë,
plotësimin e tij. Ky është mendimi
mesatar rreth imanit. Ndërsa për sa i
përket Et-taŝdîķu-t (besimit në mënyrë të
sigurt) në Allahun dhe Profetin e Tij dhe
rreth asaj që lidhet me ta, kjo është një
çështje që nuk pranon cënim e
pakësim. Ky është edhe shkaku që
imam Maliku ka heshtur, sipas disa
transmetimeve të ardhura prej tij, kur
është pyetur: “A mund të pakësohet
besimi?”, sepse nuk lejohet cënimi i
taŝdîķu-t (pohimit, besimit me siguri të
plotë) në zemër. Një gjë e tillë është e
pamundur sepse, nëse siguria do të
cënohej, nuk do të quhej më siguri, por
dyshim (shek) dhe si e tillë nuk do të
mund të quhej iman (besim). Disa të tjerë
thonë: Imam Maliku pati një arsye tjetër
kur heshti në përgjigjen e kësaj pyetjeje.
Ai heshti që të mos mendonin të paditurit
se ai është pro mendimit të gabuar të
Hauarixhëve, të cilët i konsiderojnë jashtë
imanit (pra, si qafirë) ata besimtarë që
bëjnë gjynahe.”


Edhe imam Maliku ka deklaruar se imani
pakësohet, sikurse kanë konfirmuar edhe
grupi i madh i Ehli Sunetit. Abdurrezzaku
thotë: “Kam dëgjuar ata dijetarë të cilët i
arrita, si Sufjân Eth-Theurij, Mâlik Ibn
Enes, Ubejdil-lâh ibni Umer, El Euzâij,
Mea’mer Ibn Râshid, Ibn Xhurajxĥ dhe
Sufjan Ibn Ujejnete, të thonë: “El îmânû
është “fjalë” dhe “punë”, shtohet dhe
pakësohet. Ky është edhe mendimi i Ibni
Mesudit, Hudhejfes, En-neHaij-jut, El
Ĥasen el Baŝrij-jut, Ataut, Taus-it
,
Muxhâhid-it, Abdullâh Ibn El Mubârek.
Kështu, ajo për të cilin robi meriton
dashurinë, mbështetjen dhe ndihmën
prej besimtarëve, është plotësimi i këtyre
3 gjërave: “Et-taŝdîķu (pohimi, miratimi,
besimi me siguri të plotë) në zemër, El
iķrâru (të pohuarit, të miratuarit me gojë,
pra diktimi me fjalë), dhe el amelu,
domethënë, të punuarit me gjymtyrë.
Nuk ka asnjë kundështim mes tyre se,
nëse dikush pohon, miraton diçka dhe
punon duke mos pasur dije dhe njohuri
për Zotin e tij, ai nuk meriton emrin
mu’min (besimtar). Edhe nëse ai ka
njohuri të plotë dhe punon sipas dijes,
por në të njëjtën kohë mohon me gojën e
tij atë çka e njohu dhe e diti mirë rreth
Zotit të tij, ai edhe në këtë rast nuk e
meriton emrin “mu'min”. Po kështu, nëse
dikush pohon dhe e beson Allahun e
Lartësuar dhe profetët e Tij dhe nuk
punon me farzet (detyra e përcaktuara
nga Zoti) ai nuk meriton të quhet mu’min
mutlaķan (në mënyrë të plotë). Edhe
pse nga ana gjuhësore e kuptimit të fjalës
“el îmân” në gjuhën arabe, ai mund të
quhet mu’min, ai nuk meriton të quhet i
tillë në terminologjinë e përdorur në
Sheriat për këtë fjalë, sepse Allahu i
Lartësuar ka thënë: “Besimtarë të vërtetë
janë vetëm ata, të të cilëve kur
përmendet Allahu, u frikësohen zemrat e
tyre, të cilëve kur u lexohen ajetet e Tij u
shtohet besimi, dhe vetëm tek Zoti i tyre
kërkojnë mbështetje. Gjithashtu, ata të
cilët falin (rregullisht) namazin dhe nga
ajo, me çka Ne i furnizojmë, ata japin. Të
tillët janë besimtarë të vërtetë. Për ta ka
grada të larta tek Zoti i tyre, falje dhe një
furnizim bujar.” [Enfalë 2-4].


Allahu i Lartësuar na njofton se mu’min
është ai i cili ka këto cilësi të
përmendura. Ibnu El Bettâli thotë në
kapitullin: “Për ata që thonë se besimi
është “punë”: “Nëse dikush thotë: “Ju
sapo thatë që El imânu është “et-taŝdiku
“, atij i themi: “Et-taŝdîķu” është shkalla
apo hapi i parë drejt imanit. Kjo tregon se
ai që pohon, miraton dhe beson me siguri
të plotë, ai hyn në iman, por kjo nuk
tregon se ai i plotëson të gjitha gradat e
tij. Pra, ai nuk quhet mu’min mutlaķan
(me iman të plotë, të pacënuar). Ky është
qëndrimi i grupit të Ehli Sunetit. Pra, El
imanu është “fjalë” dhe “punë”.”


Ebu Ubejdi thotë: “Ky është mendimi i
Malikut, Eth-theurijut, El Euzâij etj, i
dijetarëve të mëdhenj dhe
protagonistëve të Sunetit (traditës) së
Profetit pas tyre. Ky është medhhebi i
atyre që ishin fanarët e udhëzimit të
drejtë dhe imamë të kësaj feje
madhështore. Ky është medhhebi i
imamëve të Hixhazit, Irakut, Shamit etj.
Ibnu Bettâli thotë: “Të njëjtin kuptim ka
dashur edhe imam Buhariju të konfirmojë
në Sahihun e tij dhe po me të njëjtin
qëllim i ka emërtuar edhe kapitujt e
ndryshëm në të. Ai ka thënë: Kapitulli:
“Çështjet e imanit”; Kapitulli: ”Namazi
është prej imanit (besimit)”; Kapitulli:
“Zekati është prej imanit”. Kapitulli:
“Xhihadi është prej imanit”, e kështu me
radhë. Në të vërtetë ai kërkon të
kundështojë ”murxhiet”, të cilët thonin:
“El îmânu” është “fjalë”, pa punë. Pra,
imam Buhariju dëshiroi të sqarojë dhe të
tregojë besimin e tyre jo të saktë dhe
kundërshtimin e hapur të tyre të Kuranit,
Sunetit dhe traditës së imamëve të
mëdhenj.” Pastaj Ibnu Bettal përmend në
një tjetër kapitull: “Mehlebu ka thënë që
“El islâmu” në të vërtetë është ”El îmânu,
i cili është besimi i patundur, i
pazgjidhshëm, i sigurt i zemrës në atë që
e dëshmon dhe e pohon me gojë, dëshmi
pa të cilën asgjë nuk të vlen tek Allahu i
Lartësuar.”


El Kerrâmij-jetu dhe një pjesë e murxhive
kanë thënë: “El îmanu është thjesht
pohimi me gojë, pa qenë i nevojshëm
besimi i sigurt me zemër i asaj që
dëshmon. Nga argumentet më të forta
me të cilat hidhet poshtë ky mendim i
gabuar është unanimiteti i umetit në
konsiderimin si qafirë (jobesimtarë,
jashtë besimit) i munafikëve, edhe pse
ata dëshmojnë me gojë dy shehadetet.
Allahu i Lartësuar thotë: “Asnjërit prej
tyre kur të vdesin, mos ia fal namazin (e
xhenazes) kurrë, e as mos qëndro pranë
varrit të tij (për lutje e vizitë), sepse ata
mohuan Allahun dhe të Dërguarin e Tij
dhe vdiqën si kryeneçë.” [Teube 84].” Ky
është fundi i fjalës së Ibni Bet-tal-it


Shejhu dhe imami Ebu Amër Ibnu Salâh, -
Allahu e mëshiroftë - thotë: “Profeti a.s
tha se Islami është: “Të dëshmosh se nuk
ka Zot të adhuruar me të vërtetë veç
Allahut dhe se Muhamedi është profeti i
Allahut, të falësh (përkryesh) namazin, të
japësh zekatin, të agjërosh Ramazanin
dhe të kryesh haxhin në Shtëpinë e
Shenjtë (Qaben), nëse ke mundësi të
shkosh atje.” Ai gjithashtu ka thënë që
imani është: “Të besosh Allahun, melekët
e Tij, Librat e Tij, profetët e Tij, Ditën e
Fundit dhe të besosh në kaderin, të mirën
e tij dhe të keqen e Tij.” Ky (thotë Ibn
Salâĥu) është qartësim i themeleve të
imânit, i cili në vetvete është et-taŝdîķu
(pohim, miratim, besim i sigurt) nga
brenda (pra, me zemrën tënde).
Gjithashtu, mund të themi se në këtë
hadith janë qartësuar edhe themelet
kryesore të Islamit, i cili në vetvete është
“el istislâmu”, pra, dorëzim i plotë dhe
“el inķijâdu”, domethënë, nënshtrim dhe
bindje e jashtme, e dukshm. Ne gjykojmë
për dikë se ai është në islam duke u nisur
nga pamja e jashtme, nga ajo që shfaqet,
dhe mjafton për këtë gjykim shprehja e
dy dëshmive: Eshhedu en lâ ilâhe il-lall-
llâhu ue eshhedu en-ne Muhameden
abduhû ue rasûluh. (Dëshmoj se nuk ka
të adhuruar të merituar veç Allahut dhe
dëshmoj se Muĥamedi është adhuruesi
dhe profeti i Allahut). Por në hadith,
Profeti (a.s.) i bashkangjiti përkufizimit të
Islamit, përveç shehadetit, edhe namazin,
zekatin, haxhin e agjërimin, për shkak se
ato janë më të mëdhatë dhe më të
rëndësishmet treguese dhe shenja të
Islamit. Në varësi të plotësimit dhe
zbatimit që njeriu u bën këtyre bazave të
Islamit do të jetë edhe grada e të qënurit
të tij, i dorëzuar dhe i nënshtruar ndaj
Zotit (pra, të qenurit e tij musliman).
Gjithashtu, në varësi të lënies dhe
cënimit të këtyre bazave do të jetë edhe
zhdukja ose cënimi e dobësimi i të
qenurit të tij i dorëzuar, i nënshtruar, i
bindur ndaj Allahut të Lartësuar.


Pastaj mund të themi gjithashtu se fjala
“el îmân” ngërthen, perfshin në vetvete
të gjitha ato me të cilat u shpjegua Islami
dhe shumë e shumë punë të tjera në
bindje ndaj Allahut të Lartësuar, sepse
ato punë janë fryt i taŝdîķut të
brendshëm, i cili sikurse e kemi
përmendur është baza e imanit. Këto
punë të jashtme e të dukshme janë si
përforcueset, plotësueset, ruajtëse e
mbrojtese të imanit të fshehur në zemër.
Për këtë arsye, Profeti (a.s.) në hadithin e
delegacionit të Abdu el Kajsit e ka
përkufizuar el iman-in me dy dëshmitë,
me namazin, zekatin, agjërimin e
Ramazanit dhe veçimin e 1/5 prej
pasurive të fituara në luftë (për hir të
Allahut). Për këtë arsye, nuk e meriton që
të quhet mu’min mutlaķan ai që kryen
gjynahe të mëdha dhe braktis farzet,
sepse ky emërtim i jepet vetëm atij që
është i plotë në cilësi. Edhe Profeti (a.s.) e
ka mohuar që ai që vjedh apo bën zina
është mu’min kur ka thënë: “Hajduti gjatë
vjedhjes nuk mund të jetë mu’min”. Pra,
në këtë rast, Profeti (a.s.) nuk e ka
quajtur mu’min, sepse këtë emërtim e
meriton veçse ai që është i plotë në
cilësitë e mu’min-it (me fjalë të tjera ka
thënë: “Nuk është besimtar i plotë ai që
vjedh”) Edhe emri “el islâm” përfshin dhe
ngërthen në vetvete atë çka konsiderohet
si themeli apo baza e imanit, pra, taŝdîķu-
n e brendshëm. Gjithashtu, ai përfshin
edhe bazat kryesore të veprave që
konsiderohen si bindje ndaj Allahut të
Lartësuar. E gjithë kjo bën pjesë në atë që
quhet “istislâm”, pra, dorëzim, nënshtrim
i plotë ndaj Allahut të Lartësuar. Në këtë
mënyrë, mund të themi se “el imânu”
dhe “el islâmu” kanë pika bashkimi dhe
ndarjeje. Mund të themi se: çdo mu’min
është muslim dhe jo çdo muslim është
mu’min (besimtar me kuptimin e plotë të
fjalës). Ky përfundim kaq i përpiktë është
një sukses shumë i madh, që na jep të
kuptojmë të harmonizuara shumë nga
tekstet e Kuranit dhe Sunetit, që kanë
folur rreth imanit dhe islamit dhe të cilat
janë bërë shkak për gabime të shumta,
për cilindo të thelluar mes tyre.
Përfundimi ynë është në përputhje të
plotë me dijetarët e shumtë të hadithit
dhe të tjerë.” Ky është fundi i fjalës së
Shejh Ebu Amr Ibn Es Salâĥ.” [Imam
Neueuiju në “Sherhu i Sahihut të
Muslimit"]