Ai ka caktuar për ju si fe ... - Feja është mirësia më e madhe që Allahu u ka falur adhuruesve të Tij. Ai ka caktuar për ta fenë e përkryer, të mrekullueshme, më të pastrën dhe më të ndriturën. Kjo është feja Islame, të cilën Ai ua ka falur më të zgjedhurve dhe më të mirëve ndër adhuruesit e Tij. Madje, Allahu na tregon se kjo fe e ndritur ka qenë po ajo që Ai ua dhuroi edhe më të zgjedhurve ndër më të zgjedhurit, që ishin pesë profetët e Tij, emrat e të cilëve përmenden në këtë ajet.
… atë me të cilën urdhëroi Nuhun, atë që ta shpalli ty, si dhe atë me të cilën e patëm urdhëruar Ibrahimin, Musain dhe Isain. -
Islami është feja e krijesave më të zgjedhura dhe më të larta. Pa dyshim, për këta njerëz të mrekullueshëm Allahu i Lartësuar do të zgjidhte fenë më të mrekullueshme. Madje, kjo fe do të ishte ajo që do të përkryente madhështinë e tyre. Pa Islamin, askush nuk do të lartësohej dhe nuk do të rregullohej. Islami është shtëpia e lumturisë dhe baza e përsosmërisë. Islami është pikërisht feja që na mëson ky libër i shenjtë, Kur'ani. Ai na fton që ta njësojmë Allahun e Lartësuar, të punojmë sipas porosive të Tij dhe të pajisemi me moralin që ai na mëson.
(Porosia ishte) Nënshtrohuni në fenë e drejtë ... - Allahu i Lartësuar urdhëron që të zbatohen të gjitha ligjet dhe dispozitat e fesë, themelore apo jo qofshin ato. Ai urdhëron që të zbatojmë fenë në veten tonë dhe të përpiqemi sa më shumë për bamirësi ndaj njëri-tjetrit, duke bashkëpunuar për vepra të mira dhe jo për gjynahe dhe armiqësi.
...dhe mos u përçani në të! -
Synimi ynë të jetë gjithmonë uniteti, si për çështjet themelore të fesë, edhe për degëzimet e saj. Nuk duhet të na përçajnë çështjet ku kemi mendime të ndryshme. Nuk duhet të bëhemi armiq të njëri-tjetrit, ndërkohë që themeli ynë i përbashkët është Islami, njëjësimi i Allahut në adhurim dhe ndjekja e Traditës së Profetit (a.s.). Disa nga adhurimet apo ritet fetare që na ftojnë në bashkim janë haxhi, bajramet, namazet me xhemat, xhihadi etj., të cilat nuk janë të plota nëse besimtarët nuk grumbullohen bashkë për t’i kryer ato.
Për idhujtarët është e rëndë ajo në të cilën ju i ftoni. -
Kuptimi: Për idhujtarët janë shumë të vështira ato gjëra në të cilat ti i fton. Kështu, ti i fton ata që të jenë të sinqertë në adhurimin e Allahut si Një të vetëm dhe të largohen nga adhurimi i çdo gjëje tjetër veç Tij. Njësimi i Zotit në adhurim dhe largimi nga idhujtaria është diçka shumë e vështirë për ta, sikurse thotë i Madhëruari në ajete të tjera: “Kur përmendet Allahu, Ai që është Një dhe i Vetëm, zemrat e atyre që nuk besojnë në Jetën Tjetër mbushen me neveri (e pakënaqësi). Por, kur përmenden të tjerë, përveç Tij, ja, ata mbushen me gëzim.” [Zumer 45]. “A po i zëvendëson zotat me një Zot të vetëm?! Kjo është vërtet, shumë e çuditshme.” [Sad 5]
Allahu përzgjedh për këtë (fe) atë që Ai do ... -
Allahu i Urtë dhe i Gjithëditur përzgjedh mes krijesave të Tij atë që meriton të zgjidhet, për të bartur Shpalljen e Tij dhe për t’u bërë i zgjedhuri dhe i dashuri i Tij. Nga kjo kuptohet se është pikërisht Allahu i Urtë dhe i Gjithëditur Ai që e përzgjodhi dhe e dalloi këtë umet mbi të gjithë umetet e tjera dhe përcaktoi për ta fenë më të mirë dhe më të plotë.
... dhe e udhëzon në të atë që i kthehet Atij. -
Fjala është për kthimin tek Allahu i Lartësuar me pendesë dhe me sinqeritetin për t’iu bindur Atij. Është pikërisht kjo që kërkohet prej robit, nëse dëshiron të udhëzohet. Nëse robi pendohet sinqerisht tek Allahu, ai do të mund ta gjejë udhëzimin e plotë, që është dhuratë prej Allahut të Lartësuar. Nëse robi kthehet tek Zoti i tij, duke u penduar sinqerisht për gabimet e tij dhe me angazhimin për të bërë çdo gjë që e kënaq Allahun, atëherë ka bërë kthim të vërtetë tek Zoti i tij. Sinqeriteti i robit në qëllimin e tij për të arritur udhëzimin e vërtetë të Zotit dhe përpjekjet e mjaftueshme për arritjen e tij, janë nga shkaqet më të mrekullueshme që e lehtësojnë dhe e bëjnë të mundur arritjen e udhëzimit. Për hir të përpjekjeve të sinqerta të robit, Allahu i Lartësuar i dhuron atij udhëzimin e plotë, të cilin nuk mund t’ia japë askush tjetër veç Allahut. Në një ajet tjetër, i Lartësuari thotë: “Allahu udhëzon nëpërmjet tij në rrugët e shpëtimit ata që kërkojnë kënaqësinë e Tij dhe i nxjerr ata prej errësirave në dritë, me Lejen e Tij. Ai i udhëzon ata në një Rrugë të Drejtë.” [Maide 16]. Pra, jo çdokush që lexon Kur'anin mund të gjejë rrugën e drejtë dhe udhëzimin e plotë. Udhëzimin e vërtetë e gjejnë vetëm ata që Zoti ua dhuron atë, pas përpjekjeve të tyre të sinqerta për t’u penduar dhe për t’iu bindur të Gjithëditurit e të Urtit.[1] Në këtë ajet, Allahu i Lartësuar thotë: “...dhe e udhëzon në të atë që i kthehet Atij.”. Ndërsa në një ajet tjetër, i Lartësuari urdhëron e thotë: “... ndiqe rrugën e atyre që janë kthyer tek Unë!” Duke qenë se sahabët (Allahu qoftë i kënaqur me ta!) ishin njerëzit që bënë kthimin më të plotë dhe më të sinqertë tek Allahu, këto ajete na japin të kuptojmë se qëndrimet dhe gjykimet e sahabëve janë baza mbi të cilat mund të ngresh gjykime fetare, sidomos kur flitet për Katër Kalifët e Drejtë, për pasimin e të cilëve na ka urdhëruar edhe Profeti a.s. shprehimisht kur ka thënë: “Ndiqni udhëzimin tim dhe të kalifëve të drejtë pas meje!..”[2]
[1]
Nuk ka dyshim se Allahu i
madhërishëm është Krijuesi dhe Sunduesi
i krijesave. Nuk ndodh asgjë në qiell dhe
në tokë pa lejën dhe përcaktimin e Tij të
urtë dhe të drejtë. Nuk ka dyshim
gjithashtu edhe se udhëzimi është
dhurata më e mirë që i
Gjithëmëshirëshmi u ka dhuruar
njerëzve. Udhëzimi është dhuratë e të
madhërishmit të cilën Ai e dhuron i
bazuar në dijen e Tij absolute dhe
urtësinë e Tij hyjnore. Thotë i Urti: “...por
është Allahu Ai që jua bën të dashur
besimin dhe jua zbukuron atë në zemrat
tuaja, ndërsa mosbesimin, shfrenimin
dhe kundërshtimin, jua bën që t’i urreni.
Këta dhe vetëm këta janë të udhëzuarit
(në Rrugën e Drejtë). Kjo është mirësi (e
dhuruar) prej Allahut. Allahu është i
Gjithëditur e i Urtë. Huxhurat 7, 8. Ai e di
më mirë se kush e meriton udhëzimin e
Tij dhe kush jo. Allahu i lartësuar askujt
nuk i bën padrejtësi dhe është e
papranueshme që, dikush të dojë rrugën
e drejtë dhe i Gjithmëshirëshmi ta
devijojë atë nga rruga e drejtë. Por i
madhërishmi është i Drejtë dhe nuk është
e pranueshme që Ai të gjykojë njëlloj si
mirënjohësit e bindur ndaj Tij ashtu edhe
përbuzësit e mirësive që shkelin dhe
shpërfillin Kufijt e Tij. Thotë i lartësuari:
"Mos vallë, do t’i trajtojmë njëlloj ata që
besojnë dhe bëjnë vepra të mira me ata
që bëjnë shkatërrime në tokë? Apo mos
vallë do t’i konsiderojmë njëlloj si të
devotshmit dhe ata që janë gjynahqarë?"
Sad 28. Dhe thotë: "Është e sigurt se për
të devotshmit do të ketë kopshte të
begatshme te Zoti i tyre. A do t’i
konsiderojmë keqbërësit njëlloj si
muslimanët?! Ç’është me ju? Si gjykoni
ashtu?! A mos keni ndonjë libër, nga i cili
mësoni se ju do të keni atje çka të
dëshironi?! A mos keni ndonjë zotim të
madh prej Nesh, që vazhdon deri në
Kijamet, se do ta arrini atë që gjykoni dhe
dëshironi?!" Kalem 34-39. Allahu i
lartësuar me urtësinë dhe drejtësinë e Tij
absolute na ka njoftuar se pengesë për
udhëzimin e plotë janë disa gjëra. Për ne
është detyrë që të ruhemi prej tyre që të
mos bëhemi shkak dhe pengesë që Ai të
na dhurojë udhëzimin e Tij të plotë. Prej
këtyre shkaqeve ndër më të rëndësishme
janë: Dhulmi (padrejtësia) me të gjitha
llojet e saj, fisku shfrenimi dhe shkelja e
kufijve të Zotit, shpërfillja e ftesës së
Allahut dhe porosive të Tij. Për këto i
madhëruari thotë: “Allahu nuk e udhëzon
në udhën e drejtë një popull të pa drejtë”
(dhulmi). Thotë gjithashtu: “Allahu nuk e
udhëzon në udhën e drejtë një popull të
shfrenuar (që shkel kufijtë e zotit)”. Dhe
thotë i lartësuari: “Por kur ata devijuan,
edhe Allahu ua devijoi zemrat. Allahu nuk
e udhëzon në rrugë të drejtë një popull
që kalon kufijtë." Saf 5. Allahu i lartësuar
ka përcaktuar si udhëzues Kur’anin
famëlart dhe na ka njoftuar se vetëm ai
që e mori udhëzimin dhe dritën prej tij
është i udhëzuar në rrugën e drejtë. Ai e
ka lehtësuar këtë Kur’an për të marë
mësim, por jo të gjithë përfitojnë prej
udhëzimit të tij. Kështu pra udhëzimi i
Allahut të lartësuar për krijesat është dy
llojesh: udhëzim i përgjithshëm dhe
udhëzim i posaçëm. Përsa i përket
udhëzimit të përgjithshëm (qartësimin
dhe sqarimin e të vë vtetës) Allahu i
lartësuar atë ua ka ofruar të gjithëve,
ndërsa udhëzimin e posaçëm nuk ia
dhuron veçse atyre të cilët i përzgjodhi
mes krijesave të Tij, i përzgjodhi me dijen
e Tij absolute dhe urtësinë e Tij hyjnore.
Për të fituar udhëzimin e plotë apo të
posaçëm Allahu i lartësuar na ka mësuar
se si të lutemi dhe këtë lutje e ka bërë të
detyrueshme në çdo namaz. Ajo është
lutja në zemër të sures Fatiha. Në varësi
të çiltërsisë, sinqeritetit dhe përkushtimit
të robit në këtë lutje do të jetë edhe
suksesi që Zoti do ti japë atij dhe Zoti i
madhërishëm është shumë më Bujar se
lutjet tona. Kjo pra është pjesa e robit:
lutje e sinqertë për të fituar udhëzimin e
posaçëm ashtu sikurse të mësoi Krijuesi
të lutesh. Allahu i lartësuar thotë në një
hadith Kkudsij: “O robërit e Mi! Të gjithë
ju jeni të humbur përveç atyre që unë i
kam udhëzuar. Kërkojeni udhëzimin prej
meje, që t’ju udhëzoj”. E pra, Allahu i
lartësuar të gjithëve u ka dhënë
mundësinë dhe aftësinë që të luten dhe
të kërkojnë prej tij. Por dikush kërkon të
mirën dhe udhëzimin dikush tjetër
kërkon këtë dynja dhe plotësimin e
dëshirave të tij ne të. Allahu askujt nuk i
bën padrejtësi, por janë krijesat që me
injorancën dhe nxitimin e tyre kërkojnë
padrejtësinë. Le të sjelli këtu një fjalë të
shejhul islam Ibnu Tejmije rreth
rrëndësisë së kësaj lutjeje dhe nevojës së
robit për të. Shejhul islam thotë: “Ajo dua
që është bërë e detyrueshme gjithmonë
në çdo namaz, madje në çdo rekat
namazi, farz apo nafile qoftë ai, është
pikërisht duaja brenda fatihasë, nënës së
Ķur’ânit. Allahu i lartësuar na mëson që
të lutemi dhe të themi: "Na udhëzo në
rrugën e drejtë! Në rrugën e atyre të cilët
i begatove, jo në rrugën e atyre që
merituan Zemërimin dhe as në rrugën e
të humburve." Ai na udhëzon dhe porosit
që të lutemi me këtë lutje sepse çdo
njeri, çdo rob, është i varfër dhe ka
nevojë të domosdoshme për atë që
synon të realizojë kjo dua, pra për
udhëzimin në rrugën e drejtë. Nuk mund
të shpëtosh nga ndëshkimi dhe trishtimi
veçse nëpërmjet kësaj duaje dhe nuk
mund të arrish lumturinë veçse
nëpërmjet saj. Ai të cilit i shpëtoi ky
udhëzim do të jetë ose nga ata që
merituan zemërimin e Zotit, ose nga ata
që humbën rrugën dhe devijuan larg të
vërtetës. Ky udhëzim nuk mund të
egzistojë veç nëse e mundëson dhe e
dhuron Allahu i urtë dhe i Gjithëditur.
Thotë i lartësuari duke e vërtetuar këtë
fakt: “Atë që e udhëzon Allahu, ai është i
udhëzuar dhe atë që Ai e lë në humbje, ti
nuk do të gjesh për të asnjë Mbështetës
që do ta çonte në Rrugën e Drejtë.” Kehf
17. Në këtë ajet ka argument të qartë që
hedh poshtë medhhebin e ķaderij-jeve të
cilët pretendojnë se robi nuk ka nevojë
për këtë udhëzim që e jep vetëm Zoti.
Ata pretendojne se robi mund të
udhëzojë vetveten pa pasur nevojë për
udhëzimin e Allahut të lartësuar. Pra robi
sipas tyre është i plotpushtetshëm për të
arritur edhe bindjen ndaj Zotit edhe për
të mos iu bindur Atij dhe për këtë nuk ka
asnjë nevojë që Zoti ta udhëzojë. Sipas
tyre të gjithë janë njëlloj përsa i përket
udhëzimit që marin prej Zotit dhe Ai nuk i
ka dalluar besimtarët me ndonjë udhëzim
të posaçëm vetëm për ta. Por këtë temë
e kemi shtjelluar në tjetër vend. Këtu
kemi si qëllim të vërtetojmë faktin se çdo
rob është gjithmonë i varfër dhe nevojtar
që t’i ofrohet dhe mundësohet ky lloj
udhëzimi. Disa thonë: “Besimtarët që Zoti
i udhëzoi të besojnë nuk kanë më nevojë
që të kërkojnë udhëzimin prej Tij. Të tjerë
i përgjigjen kësaj duke thënë: Kur lutemi
për udhëzim, ne në të vërtetë, thjesht
kërkojmë forcimin e këtij udhëzimi të
dhënë nga Zoti”. Por si vërejtja dhe
përgjigja nuk janë të drejta dhe të plota.
Të dyja ato tregojnë për paditurinë e tyre
për gjendjen e njeriut dhe asaj me çfarë
ai është urdhëruar. Ŝirâŧul musteķîm
rruga e drejtë shfaqet apo interpretohet
duke kryer në çdo kohë dhe moment të
jetës ato vepra dhe për të folur ato fjalë,
për të cilat je urdhëruar dhe të largohesh
nga çdo punë e fjalë prej së cilave je
ndaluar. Rruga e drejtë nuk mund të
realizohet derisa të robit t’i lindë një
dëshirë e fortë për të punuar ato për të
cilat urdhërohet dhe t’i lindë një urrejtje
e fortë e mjaftueshme për tu larguar nga
ato prej të cilave ndalohet. Kjo është ajo
dija e shtjelluar dhe dëshira për të
vepruar. Por kjo dije dhe kjo dëshirë nuk
mund të përfytyrohet që të ndodhë
përnjëheresh dhe në një moment të
vetëm. Madje në çdo moment robi ka
nevojë që Allahu i lartësuar të vendosë
në zemrën e tij ato lloj njohurish dhe
dëshirash (ambicje) për të zbatuar dhe
punuar me atë dije në atë moment. Po.
Është e vërtetë që me pranimin e islamit
ai ka arritur një nivel udhëzimi të
përgjithshëm dhe dije të përgjithshme
rreth faktit që Ķur’âni është ĥaķ, feja
islame është ĥaķ, profeti i islamit është
ĥaķ, etj si këto çështje të përgjithshme.
Por ky udhëzim (dije dhe ambicje) i
përgjithshëm shpesh herë nuk është i
mjaftueshëm nëse atij nuk i dhurohet një
udhëzim i shtjelluar në çdo çështje që atij
i del para në jetën e tij, çështje në të cilat
shumë krijesa devijojnë dhe çoroditen.
Nëse nuk të ofrohet udhëzimi (dija dhe
ambicja) i posaçëm do të mbizotërohesh
nga epshet (dëshirat e shfrenuar dhe të
devijuara) dhe dyshimet. Sepse dyshimet
dhe epshet (dëshirat e shfrenuara) e
mbizotërojnë zemrën e robit dhe kjo
është natyra e tij gabimtare. Njeriu u
krijua đhalûmen xhehûlâ i pa drejtë dhe i
pa ditur. Pra ai është i orientuar dhe i
prirur që të jetë i pa ditur dhe të anojë
drejt plotësimit me çdo kusht të
dëshirave qoftë edhe sikur të jenë të
orjentuara drejt së keqes (sherrit). Pra
duke qenë me një natyrë të tillë ai
gjithmonë ka nevojë për një udhëzim të
posaçëm që të largojë paditurinë e tij si
dhe për një ambicje dhe dëshirë të fortë
për drejtësi që të ekuilibrojë ndjenjat dhe
veprimet e tij, të vendosë një raport të
drejtë mes dashurisë dhe urrejtjes,
kënaqësisë dhe zemërimit, veprimit dhe
lënies (mos veprimit), dhënies dhe mos
dhënies. Madje ai ka nevojë për një
rregullator që ta ekuilibrojë atë në
gjithçka që duhet të flasë dhe veprojë në
këtë jetë dhe ta shpëtojë nga tendenca
shumë e fuqishme e tij drejt đhulmit
padrejtësisë. Nëse Allahu i urtë dhe i
Gjithëditur nuk e pajis atë me dije dhe
drejtësi të posaçme dhe të detajuar, në
çdo moment të jetës së tij, ai
pakthyeshmërisht do të anojë drejt
natyrës së tij të padrejtë dhe të paditur
dhe kjo do ta largojë nga ŝirâŧul
musteķîm rruga e drejtë. ...” Mexhmuatul
fetaua vëll 22.
[2] Ruga e drejtë është pasimi i Kur'anit e
Sunetit sipas metodologjise së sahabëve
dhe brezave të parë të ummetit islam.