وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْلاَ أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ قُلْ إِنَّ اللّهَ يُضِلُّ مَن يَشَاء وَيَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ أَنَابَ و کافران مي گويند: «چرا بر او نشانه اي از جانب پروردگارش فرو فرستاده نشده است؟ » بگو: «خداوند هر کس را بخواهد گمراه مي کند و هر کس را که توبه کند و سوي خودش هدايت مي نمايد» .
الَّذِينَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ آن کساني که ايمان آورده و دلهايشان به ياد خدا آرامش پيدا مي کند، بدانيد که دلها با نام خدا آرام مي گيرند.
الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ طُوبَى لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ آنان که ايمان آورده و کارهاي شايسته انجام داده اند خوشا به حال ايشان و آنان سرانجام نيکي دارند.
(27) خداوند متعال خبر میدهد کسانی که به آیات وی کفر ورزیدند و بر پیامبر سخت گرفتند و به او پیشنهاد کرده و گفتند: (﴿لَوۡلَآ أُنزِلَ عَلَيۡهِ ءَايَةٞ مِّن رَّبِّهِۦ﴾) چرا نشانهای از سوی پروردگارش بر او نازل نشده است؟ و آنها ادعا میکردند که اگر معجزه و نشانهای بر پیامبر فرو فرستاده میشد، آنها به وی ایمان میآوردند. پس خداوند آنان را پاسخ داد و فرمود: (﴿قُلۡ إِنَّ ٱللَّهَ يُضِلُّ مَن يَشَآءُ وَيَهۡدِيٓ إِلَيۡهِ مَنۡ أَنَابَ﴾) بگو: خداوند هرکس را که بخواهد، گمراه میکند؛ و هرکس را که توبه نماید و خشنودی پروردگار را بجوید، به سوی خویش هدایت میکند. پس هدایت و گمراهی در دست آنان نیست تا آن را منوط به معجزهها و نشانهها کنند. آنها دروغگویند؛ زیرا ﴿وَلَوۡ أَنَّنَا نَزَّلۡنَآ إِلَيۡهِمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةَ وَكَلَّمَهُمُ ٱلۡمَوۡتَىٰ وَحَشَرۡنَا عَلَيۡهِمۡ كُلَّ شَيۡءٖ قُبُلٗا مَّا كَانُواۡ لِيُؤۡمِنُوٓاۡ إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَهُمۡ يَجۡهَلُونَ﴾ حتی اگر ما فرشتگان را به سوی آنها فرو بفرستیم، و مردگان با آنها سخن بگویند، و همه چیز را پیش چشم آنها محشور کنیم، ایمان نخواهند آورد، مگر اینکه خدا بخواهد، ولی بیشتر آنان نمیدانند. و لازم نیست پیامبر نشانه و معجزهای بیاورد که آنان تعیین و پیشنهاد مینمایند، بلکه هرمعجزهای را که پیامبر پیش آنها بیاورد و حق را روشن نماید، کفایت میکند و مقصود حاصل میشود، و این برایشان بهتر است؛ زیرا اگر معجزات آنچنانکه آنها میخواهند و پیشنهاد میکنند نزدشان بیاید و به آن ایمان نیاورند، بلافاصله و در همین دنیا عذاب خدا آنها را فرا خواهد گرفت.
(28) سپس خداوند علامت مؤمنان را بیان نمود و فرمود: (﴿ٱلَّذِينَ ءَامَنُواۡ وَتَطۡمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكۡرِ ٱللَّهِ﴾) کسانی که ایمان آورده، و دلهایشان با یاد خدا آرامش پیدا میکند و اضطراب و نگرانیهایش برطرف میشود و لذت و شادی بدان روی میآورد، (﴿أَلَا بِذِكۡرِ ٱللَّهِ تَطۡمَئِنُّ ٱلۡقُلُوبُ﴾) یعنی شایسته است که دلها جز به یاد خدا سکون و آرامش پیدا نکند؛ زیرا هیچ چیزی برای دلها از محبت آفریننده لذت بخش تر و شیرینتر نیست، و هیچ چیزی از انس گرفتن به خدا و شناخت او شیرین تر نیست. و دلها به اندازۀ شناختی که از خداوند دارند و به اندازه محبتی که به خدا دارند، به یاد و ذکر او میپردازند. پس ذکر خدا؛ یعنی یاد کردن بنده پروردگارش را با تسبیح و تهلیل و تکبیر و... و گفته شده که منظور از ذکر خدا، کتابش است که آن را به منظور پند پذیریِ مؤمنان فرو فرستاده است؛ بنابراین معنی آرامش یافتن قلب با ذکر خدا، این است که دل معانی و احکام قرآن را بفهمد تا با آن آرام گیرد؛ زیرا معانی و احکام قرآن روشن است، و با دلایل و حجت فراوانی مورد تأیید قرارگرفته است. و از این طریق دلها آرام میگیرند؛ زیرا دلها جز با یقین و علم، آرامش نمییابند و یقین و علم به کاملترین صورت در لابلای آیات قرآن نهفته است. و قطعاً دلها به غیر از قرآن آرام نمیگیرند. اما دیگر کتابها که بر مبنای قرآن تدوین نشدهاند، دلها به آنها سکون و آرامش پیدا نمیکنند؛ زیرا به خاطر تعارض دلایل و تضاد احکامی که در آنها وجود دارد، دچار آشفتگی و اضطراب میشوند. ﴿وَلَوۡ كَانَ مِنۡ عِندِ غَيۡرِ ٱللَّهِ لَوَجَدُواۡ فِيهِ ٱخۡتِلَٰفٗا كَثِيرٗا﴾ و اگر قرآن از جانب کسی دیگر غیر از خدا بود، در آن تضاد و اختلاف زیادی مییافتند. و اگر در اخبار کتاب خدا تأمل شود و با سایر علوم و تألیفات مقایسه گردد، میان آن دو فرق بزرگی مشاهده خواهد شد.
(29) سپس خداوند متعال فرمود: (﴿ٱلَّذِينَ ءَامَنُواۡ وَعَمِلُواۡ ٱلصَّٰلِحَٰتِ﴾) آنانکه قلباً به خدا و فرشتگانش و کتابها و پیامبرانش و به روز قیامت ایمان آوردند، و این ایمان را با انجام کارهای شایسته؛ کارهای قلبی از قبیل: محبت خدا و ترس از او و امید به او، و کارهای جوارح از قبیل: نماز و دیگر کارهای پسندیده تصدیق کردند، (﴿طُوبَىٰ لَهُمۡ وَحُسۡنُ مََٔابٖ﴾) خوشا به حال ایشان، و آنان سرانجام نیکی دارند؛ یعنی آنان دارای حالتی خوش، و سرانجامی نیک هستند. و آنان در سایۀ خشنودی و گرامیداشت خداوند در دنیا و آخرت خوشحال خواهند بود، و کمال آسایش و آرامش را در خواهند یافت. و از جملۀ آن، درخت طوبی است که در بهشت است و سواره در سایۀ آن حرکت مینماید و صد سال طول میکشد تا آن را بپیماید، همانگونه که در احادیث صحیح آمده است.