29. عنكبوت آیه 22

شما ـ [نه] در زمین و نه در آسمان ـ هرگز ناتوان‌کنندۀ او تعالی نیستید و جز الله هیچ کارساز و یاوری ندارید».

وَإِبْرَاهِيمَ إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاتَّقُوهُ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن
كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ]و به يادآور[ ابراهيم را آنگاه که به قومش گفت : «خداوند را بپرستيد و از او پروا بداريد اين براي شما بهتر است اگر بدانيد».
إِنَّمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا وَتَخْلُقُونَ إِفْكًا إِنَّ الَّذِينَ
تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَا يَمْلِكُونَ لَكُمْ رِزْقًا فَابْتَغُوا عِندَ اللَّهِ الرِّزْقَ
وَاعْبُدُوهُ وَاشْكُرُوا لَهُ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ جز اين نيست که شما غير از خدا بت هايي را مي
پرستيد و دروغي را به مي بافيد، بي گمان کساني را که به جاي خداوند مي پرستيد نمي توانند به شما
روزي دهند. پس نزد خداوند روزي بجوييد و او را بندگي و سپاسگزاري کنيد که به سوي او برگردانده مي
شويد.
وَإِن تُكَذِّبُوا فَقَدْ كَذَّبَ أُمَمٌ مِّن قَبْلِكُمْ وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ
الْمُبِينُ و اگر ]وحي را[ تکذيب کنيد ملت هاي پيش از شما ]نيز آن را[ دروغ انگاشته اند، و جز پيام رساني آشکار بر عهدۀ پيامبر نيست.
أَوَلَمْ يَرَوْا كَيْفَ يُبْدِئُ اللَّهُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ آيا نديده اند که خدا چگونه آفرينش را آغاز مي کند سپس آن را باز مي گرداند؟! بي گمان اين بر خداوند آسان است.
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ بگو : «در زمين بگرديد و بنگريد که چگونه آفرينش را آغاز کرد، سپس پيدايش واپسين را پديدار مي کند، بي گمان خداوند بر هر چيزي تواناست.
يُعَذِّبُُ مَن يَشَاء وَيَرْحَمُ مَن يَشَاء وَإِلَيْهِ تُقْلَبُونَ هر کس را که بخواهد عذاب مي دهد و هر کس را بخواهد مورد رحمت قرار مي دهد، و به سوي او بازگردانده مي شويد.
وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاء وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ و شما نمي توانيد ]خدا
را[ درمانده کنيد چه در زمين و چه در آسمان، و به جاي خداوند هيچ دوست و ياوري نداريد.
(16) خداوند متعال بیان می‌کند که او خلیل خود ابراهیم علیه السلام را به
نزد قومش فرستاد تا آنها را به سوی خدا دعوت کند، پس به آنها گفت: (﴿ٱعۡبُدُواۡ ٱللَّهَ﴾) خدا را بپرستید؛ یعنی او را یگانه بدانید و عبادت را
خالصانه و فقط برای او انجام دهید و از آنچه شما را بدان فرمان داده است، اطاعت کنید. (﴿وَٱتَّقُوهُ﴾) و از او پروا دارید؛ و بپرهیزید از اینکه بر شما خشم گیرد که
آنگاه شما را عذاب می‌دهد؛ پس با ترک کردن گناهان که او را به خشم می‌آورد، از او پروا
بدارید. (﴿ذَٰلِكُمۡ خَيۡرٞ لَّكُمۡ﴾) عبادت خدا و تقوای او، برای‏تان از
ترک عبادت و نترسیدن از خدا بهتر است. این از باب اطلاق «افعل تفضیل» در
چیزی است که در طرف دیگر چیزی از آن نیست. پس ترک عبادت خدا و ترک تقوای او، هیچ حُسن و خوبی ندارد؛
چرا که فقط عبادت و تقوای الهی برای مردمان خوب است، چون برای رسیدن به نعمت‌های خدا در دنیا و
آخرت، راهی جز این وجود ندارد. و هرخیر و برکتی که در دنیا و آخرت یافت ‌شود، از آثار عبادت خدا و
تقوای الهی است. (﴿إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ﴾) اگر این مطلب را می‌دانید. پس
در امور بنگرید و آنچه را که برای انتخاب اولی‌تر و بهتر است، برگزینید.

(17 - 18) خداوند آنها را به عبادت پروردگار و تقوای الهی فرمان داد، سپس
از پرستش بت‌ها نیز نهی کرد و برای‏شان بیان نمود که بت‌ها ناقص بوده و شایستگی آن را ندارند که
پرستش شوند. و فرمود: (﴿إِنَّمَا تَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ أَوۡثَٰنٗا وَتَخۡلُقُونَ إِفۡكًا﴾) شما
غیر از خدا تنها بت‌هایی را می‌پرستید و دروغی را به هم می‌بافید؛ بت‌هایی که آن را می‌تراشید و با
دست‌های خودتان آنها را می‌سازید و بر آنها اسم خدایان می‌گذارید؛ و این دروغ را به هم می‌بافید که
به عبادت آنها امر شده‌اید و به تمسّک جستن به آنان فرمان یافته‌اید. (﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ تَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ لَا يَمۡلِكُونَ لَكُمۡ رِزۡقٗا﴾) بی‌گمان
کسانی را که به جای خداوند می‌پرستید، نمی‌توانند به شما روزی دهند. آنان ناقص هستند و دارای چیزی
نیستند که سبب شود عبادت گردند؛ یعنی برای ما روشن شده که این بت‌ها مخلوق و ناقص هستند و
نمی‌توانند سود و زیانی برسانند و مرگ و زندگی و رستاخیز را در اختیار ندارند. و هر کس که چنین
باشد، سزاوار ذره‌ای از عبادت و بندگی نیست. و دل‌ها باید به دنبال معبودی باشند که آن را عبادت
کنند و نیازهای خود را از او بخواهند. پس خداوند بندگان را تشویق می‌کند کسی را بپرستند که سزاوار
عبادت باشد. و فرمود: (﴿فَٱبۡتَغُواۡ عِندَ ٱللَّهِ ٱلرِّزۡقَ﴾) پس
فقط نزد خداوند روزی بجویید؛ زیرا خداوند روزی را فراهم می‌نماید؛ و هرکس خداوند را برای تأمین
منافع دین و دنیایش بخواند، او را جواب می‌دهد. (﴿وَٱعۡبُدُوهُ﴾) و تنها او
را که شریکی ندارد، بپرستید؛ چون او از هر نقصی به‌دور است و فایده دهنده و زیان دهنده است و فقط او
کارها را تدبیر می‌نماید. (﴿وَٱشۡكُرُواۡ لَهُۥٓ﴾) و تنها سپاسگزار او
باشید؛ چون همۀ نعمت‌هایی که به بندگان رسیده و می‌رسد، از جانب اوست. و همۀ رنج‌ها و ناگواری‌ها را
از آنان دور می‌نماید، (﴿إِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ﴾) و به سوی او برگردانده
می‌شوید؛ پس شما را بر کارهایی که کرده‌اید سزا و جزا می‌دهد؛ و از آنچه پنهان نموده‌اید و آشکار
کرده‌اید، آگاه می‌سازد. پس بپرهیزید از اینکه درحالی نزد او بیایید که بر شرک خود قرار دارید، بلکه
به چیزی روی بیاورید که شما را به او نزدیک می‌نماید و به هنگام حاضر شدن در پیشگاهش، به سبب آن به
شما پاداش می‌دهد.

(19) (﴿أَوَ لَمۡ يَرَوۡاۡ كَيۡفَ يُبۡدِئُ ٱللَّهُ ٱلۡخَلۡقَ ثُمَّ يُعِيدُهُۥٓ﴾) آیا
ندیده و ندانسته‌اند که خدا چگونه آفرینش را می‌آغازد؟! منظور، آفرینش و پیدایش نخستین است. سپس آن
را باز می‌گرداند؛ یعنی در روز قیامت مردگان را دوباره زنده می‌نماید، (﴿إِنَّ ذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرٞ﴾) همانا
این کار برای خداوند سهل و آسان است. همان‌طور که خداوند متعال فرموده است:﴿ وَهُوَ ٱلَّذِي يَبۡدَؤُاۡ ٱلۡخَلۡقَ ثُمَّ يُعِيدُهُۥ وَهُوَ أَهۡوَنُ عَلَيۡهِ﴾[الروم: 27]«و او خدایی است که آفرینش را آغاز می‌کند، سپس آن را باز می‌گرداند و بازگرداندن آفرینش و ایجاد دوبارۀ هستی برای او آسان‌تر است».

(20) (﴿قُلۡ سِيرُواۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ﴾) اگر در
آفرینش نخستین تردیدی دارند، به آنها بگو با جسم و دل خود در زمین به سیاحت و گردش بپردازند، آنگاه
گروه‌هایی از انسان‏ها و حیوانات را خواهند دید که در اکناف و اطراف زمین وجود دارند؛ گیاهان و
درختانی خواهند یافت که در فواصل زمانی مختلف پدید می‌آیند؛ ابرها و بادها و امثال آن را می‌بینند
که همواره در حال تجدید و نوگرایی هستند، بلکه همۀ آفرینش همواره در حال مرگ و رستاخیز است. پس به
هنگام مرگ کوچک [=‌خواب] به آنها بنگرید، درحالی که شب بر آنها سایه
گسترانده و آنها بی‌حرکت مانده و صداهای‏شان قطع شده است و در رختخواب‌های خود چون مردگان
افتاده‌اند. و آنها در طول شب چنین هستند تا اینکه صبح می‌شود، آنگاه از خواب بیدار می‌شوند و از مرگ برانگیخته می‌گردند و می‌گویند:«سپاس خداوندی را که ما را زنده گرداند پس از آنکه ما را میراند و همه به نزد او گرد می‌آیند.» بنابراین
فرمود: (﴿ثُمَّ ٱللَّهُ يُنشِئُ ٱلنَّشۡأَةَ ٱلۡأٓخِرَةَ﴾) سپس خداوند
پیدایش واپسین را ایجاد می‌کند؛ و آن پیدایشی است که هیچ مرگ و خوابی به آن راه ندارد، بلکه برای
همیشه در سرای آخرت می‌مانند. (﴿إِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ﴾) همانا خداوند بر هر چیزی
تواناست، پس هیچ چیزی خداوند متعال را ناتوان نمی‌کند و همان‌طور که توانایی آفرینش و ایجاد نخستین
را داشته است، به طریق اولی توانایی آفرینش دیگر را دارد.

(21) (﴿يُعَذِّبُ مَن يَشَآءُ وَيَرۡحَمُ مَن يَشَآءُ﴾) او تنها و یگانه حکم
جزائی را انجام می‌دهد؛ و آن پاداش دادن به فرمانبرداران و مورد رحمت قرار دادن آنها و عذاب دادن و
شکنجه کردن گناهکاران می‌باشد. (﴿وَإِلَيۡهِ تُقۡلَبُونَ﴾) و به سرا و
جهانی بازگردانده می‌شوید که در آنجا حکم عذاب یا رحمت خدا بر شما اجرا می‌شود. پس در این جهان،
طاعت و عبادت‌هایی انجام دهید که موجب رحمت اوست و از اسباب عذاب او که گناهان می‌باشند، دوری کنید.

(22) (﴿وَمَآ أَنتُم بِمُعۡجِزِينَ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا فِي ٱلسَّمَآءِ﴾) ای
کسانی که وحی و پیامبر را تکذیب می‌کنید و بر انجام گناهان به خود جرأت می‌دهید! گمان مکنید که او
از شما غافل است، یا می‌توانید خدا را در زمین و در آسمان درمانده کنید و از دست او فرار کنید. پس
قدرت و توانایی‌تان، و آنچه هواهای نفسانی‌تان برای‏تان زیبا جلوه داده است، شمارا فریب ندهد که از
عذاب خدا نجات خواهید یافت؛ چرا که در هر گوشه‌ای از جهان که باشید، نمی‌توانید از دست او فرار
کنید، و او را درمانده نمایید. (﴿وَمَا لَكُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ مِن وَلِيّٖ وَلَا نَصِيرٖ﴾) و
به غیر از خدا، هیچ سرپرستی ندارید که منافع دینی و دنیوی شما را فراهم نماید؛ و جز او، یاور و
مددکاری ندارید که ناگواری‌ها و سختی‌ها را از شما دور کند.

شما نمى‌توانيد از خدا بگريزيد، نه در زمين و نه در آسمان؛ و شما را جز او هيچ كارساز و ياورى نيست

و شما نه در زمين و نه در آسمان عاجز كنندگان [او] نيستيد، و جز خدا نه سرپرستى داريد و نه ياورى

و شما چه در زمین و چه در آسمان از خداوند گریز و گزیری ندارید و در برابر خداوند یار و یاوری ندارید

و شما نه در زمین و نه در آسمان نمی توانید خدا را عاجز کنید [تا از دسترس قدرت او بیرون روید]، و شما را به جای خدا هیچ سرپرست و یاوری نیست،

و شما (مخلوق عاجز) نه هرگز (خدای قادر مطلق را) در زمین و آسمان عاجز توانید کرد و نه جز خدا نگهبان و یاوری دارید

و نیستید شما عاجزکنندگان در زمین و نه در آسمان و نیستتان جز خدا دوست و نه یاوری‌

و شما نه در زمين و نه در آسمان درمانده‌كننده [او] نيستيد، و جز خدا براى شما يار و ياورى نيست

و شما - نه در زمین و نه در آسمان - درمانده‌کننده(ی ما) نیستید. و برای شما بجز خدا هیچ ولی و هیچ یاوری نیست

و شما هرگز نمى‌توانید [خدا را] ناتوان سازید [و از کیفر او بگریزید]، نه در زمین و نه در آسمان. و براى شما جز خداوند، ولىّ و یاورى نیست.»

شما نمی‌توانید (از قلمرو حکومت خدا بیرون روید و او را) درمانده کنید، چه در زمین و چه در آسمان (باشید)، و بغیر از خدا شما هیچ سرپرستی و یاوری ندارید

شما هرگز نمی‌توانید بر اراده خدا چیره شوید و از حوزه قدرت او در زمین و آسمان بگریزید؛ و برای شما جز خدا، ولی و یاوری نیست!»

و شما عاجزكننده [خدا] نيستيد- از عذاب الهى نتوانيد گريخت- نه در زمين و نه در آسمان، و شما را جز او هيچ سرپرست و ياورى نيست