أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنفُسِهِمْ مَا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُّسَمًّى وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ بِلِقَاء رَبِّهِمْ لَكَافِرُونَ آيا به ضمير خود نمي انديشند که خداوند آسمان ها و زمين و آنچه را که در ميان آنهاست جز به حق و براي مدت زمان معيني نيافريده است؟! و به راستي بسياري از مردم به ملاقات پروردگارشان باور ندارند.
أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُوا الْأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ آيا در زمين به گشت و گذار نپرداخته اند تا بنگرند سرانجام کساني که پيش از ايشان بوده اند چگونه بوده است؟! آنان از ايشان توانمند تر بودند و زمين را بهتر کاويدند و زير و رو کردند و آن را بيشتر از آنچه ]ايشان[ آباد کرده اند آباد نمودند. و پيامبرانشان با معجزه ها به سوي آنان آمدند پس خداوند بر آن نبود که بر آنان ستم کند ولي خودشان به خويشتن ستم مي کردند.
ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاؤُوا السُّوأَى أَن كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِؤُون سپس عاقبت کساني که مرتکب کارهاي بسيار زشت مي شدند چنان شد که آيات خدا را دروغ انگاشتند و آن را به باد تمسخر مي گرفتند.
(8) آیا کسانی که پیامبران خدا و لقای او را تکذیب میکنند، در وجود خود نیندیشیدهاند؟! زیرا در وجود آنها نشانههایی است که به سبب آن میدانند کسی که آنان را از نیستی به وجود آورده است، بعد از مردن نیز آنها را دوباره زنده خواهد کرد؛ و کسی که آفرینش آنها را در مراحل مختلفی قرار داده؛ و از نطفه به خون بسته، از خون بسته به تکه گوشتی و از تکه گوشتی آنها را به انسانی تبدیل نموده است و روح را در آن دمیده است، و به دوران کودکی رسانده، سپس او را به سن جوانی و از جوانی به پیری و از پیری به فرسودگی میرساند، شایسته نیست آنها را بیهدف رها کند و به آنها امر و نهی نکند و پاداش و کیفر ندهد؟! (﴿مَّا خَلَقَ ٱللَّهُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَآ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ﴾) خداوند آسمانها و زمین و آنچه را که میان آنهاست، جز به حق نیافریده است؛ یعنی آسمانها و زمین را آفریده تا شما را بیازماید که کدامیک از شما عمل بهتری انجام میدهد. (﴿وَأَجَلٖ مُّسَمّٗى﴾) و بقای آسمانها و زمین تا مدت معینی است که با تمام شدن آن، دنیا به پایان میرسد و قیامت برپا میشود و زمین به زمینی دیگر و آسمانها به آسمانهایی دیگر تبدیل میگردند. (﴿وَإِنَّ كَثِيرٗا مِّنَ ٱلنَّاسِ بِلِقَآيِٕ رَبِّهِمۡ لَكَٰفِرُونَ﴾) و بسیاری از مردم به لقای پروردگارشان باور ندارند. بنابراین برای لقا و دیدار او آمادگی ندارند و پیامبرانی را که از آن خبر دادهاند، تصدیق نکردهاند؛ و این کفری است که دلیلی برای آن وجود ندارد، بلکه دلایل قاطعی بر رستاخیز و جزا و سزا دلالت مینمایند.
(9) بنابراین خداوند به آنها گوشزد کرد که در زمین به گشت و گذار بپردازند و در سرانجام کسانی که پیامبرانشان را تکذیب کردند؛ و با فرمان آنها مخالفت نمودند، بنگرند؛ کسانی که از اینها قدرت بیشتری داشتند و زمین را بیشتر کاویدند و زیر ورو کردند و در آن کاخها و کارخانهها ساختند و درختانی کاشتند و کشتزارهایی ایجاد نمودند و نهرهایی جاری کردند. اما وقتی پیامبرانشان با معجزههای روشنی که بر حق و صحت آنچه که با خود داشتند دلالت میکرد به نزدشان آمدند، تکذیبشان کردند؛ پس توانمندی و قدرتشان برایشان کارساز نبود و کاویدنشان به آنها سودی نبخشید. پس به آثار ایشان مینگرند و جز ملتی نابود شده و مسکنهای وحشت انگیز چیزی نمییابند. و مردم همواره آنها را نکوهش و مذمت مینمایند. و این سزای زود هنگام آنها در این دنیاست که مقدمهای برای کیفر و سزای آن جهان است. و ملتهایی که هلاک و نابود شدهاند، خداوند بر آنها ستم نکرده است، بلکه آنها خود بر خویشتن ستم نمودند و سبب هلاکت و نابودی خویش را فراهم کردند.
(10) (﴿ثُمَّ كَانَ عَٰقِبَةَ ٱلَّذِينَ أَسَٰٓـُٔواۡ ٱلسُّوٓأَىٰٓ﴾) و سرانجام کار کسانی که مرتکب کارهای بسیار زشت میشدند، بدانجا کشید؛ و ارتکاب این کارها آنان را بدانجا رساند که (﴿أَن كَذَّبُواۡ بَِٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَكَانُواۡ بِهَا يَسۡتَهۡزِءُونَ﴾) آیات خدا را تکذیب کردند و آنها را به باد تمسخر گرفتند. و این کیفر کارهای بد وگناهانشان بود. و این مسخره کردن و تکذیب، موجب بزرگترین کیفرها و مشکلترین عذابها برای آنان است.