45. جاثية آیه 37

بزرگی در آسمان‌ها و زمین از آنِ اوست؛ و او تعالی شکست‌ناپذیرِ حکیم است.

وَلَلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرضِ وَيَومَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَخْسَرُ الْمُبْطِلُونَ از آن خداوند است فرمانروايي آسمان و زمين و آن روز که قيامت برپا شود ، اهل باطل زيان خواهند کرد
وَتَرَى كُلَّ أُمَّةٍ جَاثِيَةً كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعَى إِلَى كِتَابِهَا الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ هر امتي را ببيني که به زانو در آمده است ، و هر امتي را براي گرفتن نامه اعمالش بخوانند در چنين روزي در برابر اعمالي که کرده ايد پاداش مي بينيد.
هَذَا كِتَابُنَا يَنطِقُ عَلَيْكُم بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنسِخُ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ اين نوشته ماست که به حق سخن مي گويد ، زيرا ما کارهايي را که مي ، کرده ايد مي نوشته ايم
فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَيُدْخِلُهُمْ رَبُّهُمْ فِي رَحْمَتِهِ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْمُبِينُ اما کساني را که ايمان آورده اند و کارهاي شايسته مي کنند ، پروردگارشان داخل در رحمت خويش مي کند ، و اين کاميابي آشکار است.
وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا أَفَلَمْ تَكُنْ آيَاتِي تُتْلَى عَلَيْكُمْ فَاسْتَكْبَرْتُمْ وَكُنتُمْ قَوْمًا مُّجْرِمِينَ اما اي آنان که ايمان نياورده ايد ، مگر نه آنکه آيات ما بر شما خوانده مي شد و شما تکبر مي ورزيديد و مردمي گناهکار بوديد ?
وَإِذَا قِيلَ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَالسَّاعَةُ لَا رَيْبَ فِيهَا قُلْتُم مَّا نَدْرِي مَا السَّاعَةُ إِن نَّظُنُّ إِلَّا ظَنًّا وَمَا نَحْنُ بِمُسْتَيْقِنِينَ چون گفته مي شد که وعده خدا حق است و در قيامت ترديدي نيست ، مي گفتيد ، ما نمي دانيم قيامت چيست ? جز گماني نمي بريم و به يقين نرسيده ايم.
وَبَدَا لَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا عَمِلُوا وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُون اعمال زشتشان در برابرشان آشکار شد و آن چيزي که مسخره اش مي کردند، گردبر گردشان را بگرفت.
وَقِيلَ الْيَوْمَ نَنسَاكُمْ كَمَا نَسِيتُمْ لِقَاء يَوْمِكُمْ هَذَا وَمَأْوَاكُمْ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن نَّاصِرِينَ به آنها گفته شود : امروز فراموشتان مي کنيم ، همچنان که شما ديدار چنين روزتان را فراموش کرده بوديد جايگاهتان در آتش است و شما را هيچ ياوري نيستند
ذَلِكُم بِأَنَّكُمُ اتَّخَذْتُمْ آيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا وَغَرَّتْكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فَالْيَوْمَ لَا يُخْرَجُونَ مِنْهَا وَلَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ و اين به کيفر آن است که آيات خدا را به مسخره مي گرفتيد و زندگي دنيوي شما را بفريفت پس امروز از اين آتش کسي بيرونشان نبرد و کسي عذرشان را نپذيرد.
فَلِلَّهِ الْحَمْدُ رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَرَبِّ الْأَرْضِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ستايش از آن خداست ، پروردگار آسمانها و پروردگار زمين و پروردگار جهانيان
وَلَهُ الْكِبْرِيَاء فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ بزرگواري در آسمانها و زمين خاص اوست ، و اوست پيروزمند و حکيم ،
(27) خداوند متعال از گستردگی فرمانروایی و یگانگی‌اش در تصرّف و تدبیر ـ در همۀ اوقات‌ـ خبر می‌دهد و اینکه (﴿يَوۡمَ تَقُومُ ٱلسَّاعَةُ﴾) روزی که قیامت بر پا می‌شود و مردم در ایستگاه [=موقف] قیامت گرد می‌آیند، باطل‌گرایانی که باطل را آوردند تا با آن حق را درهم بشکنند زیان می‌بینند، و در روز قیامت اعمالشان باطل خواهد شد؛ روزی که در آن حقیقت روشن می‌گردد، و پاداش را از دست خواهند داد، و به عذاب دردناک گرفتار می‌آیند.
(28) سپس خداوند شدّت و هولناک بودن روز قیامت را بیان می‌کند تا مردم از آن بهراسند و بندگان برای آن آمادگی پیدا کنند، پس فرمود: (﴿وَتَرَىٰ كُلَّ أُمَّةٖ جَاثِيَةٗ﴾) و در آن روز هر ملّتی را می‌بینی که از ترس و هراس بر زانوها افتاده و بر زانو نشسته و منتظر حکم پادشاه مهربان هستند. (﴿كُلُّ أُمَّةٖ تُدۡعَىٰٓ إِلَىٰ كِتَٰبِهَا﴾) هر امّتی به شریعت پیامبرانشان که از سوی خدا برایشان آمده است فرا خوانده می‌شوند که آیا بدان عمل کرده‌اند که در آن صورت از پاداش و ثواب خدا بهره‌مند خواهند شد؟ یا آن را تباه نموده‌اند که در این صورت زیانمند خواهند گردید؟ (﴿ٱلۡيَوۡمَ تُجۡزَوۡنَ مَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ﴾) امروز سزا و جزای کارهایی را که می‌کرده‌اید به شما داده می‌شود. پس امّت موسی به سوی شریعت موسی ـ علیه السلام ـ و همچنین امّت عیسی -علیه السلام- به سوی شریعت عیسی، و امّت محمّد به سوی شریعت محمّد صلی الله علیه وسلم فرا خوانده می‌شوند. و همچنین امّت‌های دیگر به سوی شریعتی که بدان مکلّف شده بودند فرا خوانده می‌شوند. این یکی از احتمالات دربارۀ این آیه است، و این معنی درست است و شکّی در آن نیست. و احتمال دارد منظور از (﴿كُلُّ أُمَّةٖ تُدۡعَىٰٓ إِلَىٰ كِتَٰبِهَا﴾) این باشد که هر ملتی به نامۀ اعمالش و خیر و شرّی که در آن نوشته شده است فرا خوانده می‌شود، و هرکس به سبب آنچه خودش کرده است سزا و جزا داده می‌شود. همانند اینکه خداوند متعال فرموده است:﴿مَّنۡ عَمِلَ صَٰلِحٗا فَلِنَفۡسِهِۦۖ وَمَنۡ أَسَآءَ فَعَلَيۡهَا﴾ هرکس کار شایسته‌ای کند به سود خودش می‌کند، و هرکس بد کند به زیان خود می‌کند. و احتمال دارد که هر دو معنی از آیه مراد باشند. و (﴿هَٰذَا كِتَٰبُنَا يَنطِقُ عَلَيۡكُم بِٱلۡحَقِّ﴾) بر همین دلالت می‌نماید
(29) یعنی این کتاب ماست که بر شما نازل کرده‌ایم، و به حق و عدالت داوری می‌کند. (﴿إِنَّا كُنَّا نَسۡتَنسِخُ مَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ﴾) مسلّماً ما آنچه شما می‌کردید، می‌نوشتیم و این نامۀ اعمال است.
(30) بنابراین آنچه را که خداوند با هر یک از دو گروه می‌کند به‌طور مفصل بیان کرد و فرمود: (﴿فَأَمَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواۡ وَعَمِلُواۡ ٱلصَّٰلِحَٰتِ﴾) کسانی که ایمان درست آورده و ایمانشان را با انجام کارهای شایسته از قبیل: واجبات و مستحبّات تصدیق کرده‌اند، (﴿فَيُدۡخِلُهُمۡ رَبُّهُمۡ فِي رَحۡمَتِهِۦ﴾) پروردگارشان آنان را در رحمت خویش که بهشت است داخل می‌گرداند، و در میان نعمت‌های پایدار و زندگی سالم جای می‌دهد. (﴿ذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡمُبِينُ﴾) این است رستگاری آشکار؛ یعنی این است سود و رستگاری و نجات، و هرگاه بنده به رستگاری واضح و روشن دست یازد، هر خیر و برکتی برای او فراهم خواهد شد و هر بدی از او دور می‌شود.
(31) (﴿وَأَمَّا ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاۡ﴾) و کسانی که به خدا کفر ورزیده‌اند، در قالب سرزنش و سرکوب به آنها گفته می‌شود: (﴿أَفَلَمۡ تَكُنۡ ءَايَٰتِي تُتۡلَىٰ عَلَيۡكُمۡ﴾) مگر آیه‌های من بر شما خوانده نمی‌شد که شما را به آنچه صلاحتان در آن بود راهنمایی می‌کرد، و از آنچه باعث زیانتان می‌شد نهی می‌کرد؟ و این بزرگ‌ترین نعمتی بود که به شما رسیده بود، اگر توفیق استفاده از آن را می‌یافتید. (﴿فَٱسۡتَكۡبَرۡتُمۡ﴾) امّا شما تکبّر ورزیدید و از آن روی گرداندید و به آن کفر ورزیدید و بیشترین جنایت و سخت‌ترین جرم را مرتکب شدید. پس امروز سزای کارهایی را می‌بینید که می‌کرده‌اید.
(32) و نیز بدان سبب مورد سرزنش و توبیخ قرار می‌گیرند که (﴿وَإِذَا قِيلَ إِنَّ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٞ وَٱلسَّاعَةُ لَا رَيۡبَ فِيهَا قُلۡتُم مَّا نَدۡرِي مَا ٱلسَّاعَةُ إِن نَّظُنُّ إِلَّا ظَنّٗا وَمَا نَحۡنُ بِمُسۡتَيۡقِنِينَ﴾) هنگامی که گفته می‌شد: به درستی وعدۀ خداوند حق است و شکّی در رخ دادن قیامت نیست، شما آن را انکار می‌کردید و می‌گفتید: نمی‌دانیم قیامت چیست؟ ما آن را جز گمانی ضعیف نمی‌پنداریم و به آن یقین و باور نداریم.
(33) پس این حالتشان در دنیاست؛ قیامت را انکار کردند و سخن کسی را که خبر آن را آورده بود نپذیرفتند. خداوند متعال می‌فرماید: (﴿وَبَدَا لَهُمۡ سَيِّ‍َٔاتُ مَا عَمِلُواۡ﴾) و در روز قیامت کیفرهای اعمالشان برایشان آشکار می‌گردد، (﴿وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواۡ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ﴾) و عذابی که در دنیا، آمدن آن را به مسخره می‌گرفتند، و نیز کسی که خبر آن را می‌داد، مورد استهزا قرار می‌دادند، آنها را فرو می‌گیرد.
(34) (﴿وَقِيلَ ٱلۡيَوۡمَ نَنسَىٰكُمۡ﴾) و گفته می‌شود: امروز شما را از یاد خواهیم برد، یعنی شما را در عذاب رها می‌کنیم. (﴿كَمَا نَسِيتُمۡ لِقَآءَ يَوۡمِكُمۡ هَٰذَا﴾) همان گونه که شما دیدار امروز را به فراموشی سپردید؛ چراکه سزا از نوع عمل است. (﴿وَمَأۡوَىٰكُمُ ٱلنَّارُ﴾) و آتش دوزخ جایگاه و سرنوشت شماست. (﴿وَمَا لَكُم مِّن نَّٰصِرِينَ﴾) و هیچ یاورانی ندارید که شما را در برابر عذاب خدا یاری کنند و کیفر او را از شما دور نمایند.
(35) (﴿ذَٰلِكُم﴾) عذابی که شما بدان گرفتار شده‌اید (﴿بِأَنَّكُمُ ٱتَّخَذۡتُمۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ هُزُوٗا﴾) به سبب آن است که آیات خدا را به تمسخر گرفتید حال آنکه آیات الهی را باید با جدیّت و کوشش و شادمانی فرا گرفت. (﴿وَغَرَّتۡكُمُ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَا﴾) و زندگانی دنیا با فریبندگی‌ها و لذّت‌ها و شهوت‌هایش شما را فریفت، پس به آن مطمئن شدید و برای آن عمل کردید و سرای پایدار آخرت‌را به فراموشی سپردید. (﴿فَٱلۡيَوۡمَ لَا يُخۡرَجُونَ مِنۡهَا وَلَا هُمۡ يُسۡتَعۡتَبُونَ﴾) پس امروز مهلت داده نمی‌شوند و به دنیا باز نمی‌گردند تا از نو کارِ شایسته انجام دهند.
(36) (﴿فَلِلَّهِ ٱلۡحَمۡدُ﴾) پس ستایش ـ آن گونه که شایستۀ شکوه و بزرگی فرمانروایی پروردگار است ـ تنها خداوندی را سزاست که (﴿رَبِّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَرَبِّ ٱلۡأَرۡضِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ﴾) پروردگار آسمان‌ها و پروردگار زمین و پروردگار جهانیان است؛ یعنی ستایش سزاوار اوست، به خاطر اینکه او پروردگار همۀ مخلوقات است و آنها را آفریده و پرورش داده و نعمت‌های ظاهری و باطنی به آنها بخشیده است.
(37) (﴿وَلَهُ ٱلۡكِبۡرِيَآءُ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ﴾) و او دارای شکوه و حشمت بزرگی است. حمد متضمن تعریف و تمجید خداست به وسیلۀ صفات کمال، نیز متضمن دوست داشتن خدا و شکر نمودن وی می‌باشد. و کبریا متضمن عظمت و شکوه اوست. و عبادت بر پایه و اساس دو چیز استوار است؛ یکی محبّت خداوند و دوم کرنش برای او، و این دو از آگاهی از محامد خداوند و شکوه و بزرگی‌اش نشأت می‌گیرند. (﴿وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ﴾) و او بر هر چیزی چیره و غالب است، و با حکمت است و هرچیزی را در جای مناسب آن قرار می‌دهد. پس هر آنچه را که مقرّر و مشروع می‌دارد، بنا بر حکمت و مصلحتی مقرّر می‌دارد؛ و هر آنچه‌را که می‌آفریند، به خاطر فایده و منفعتی پدید می‌آورد.
پایان تفسیر سوره جاثیه.
* * *

بزرگوارى در آسمانها و زمين خاص اوست، و اوست پيروزمند و حكيم

و كبريايى و عظمت در آسمان‌ها و زمين، از آن اوست و اوست شكست ناپذير حكيم

و تنها او را در آسمانها و زمین بزرگی سزد، و او پیروزمند فرزانه است‌

و کبریایی و عظمت در آسمان ها و زمین ویژه اوست، و او توانای شکست ناپذیر و حکیم است

و مقام جلال و کبریایی در آسمانها و زمین مخصوص اوست و او یکتا خدای مقتدر حکیم است

و او را است برتری در آسمانها و زمین و او است عزّتمند حکیم‌

و در آسمانها و زمين، بزرگى از آن اوست، و اوست شكست‌ناپذير سنجيده‌كار

و در آسمان‌ها و زمین، تنها بزرگی از آنِ اوست و تنها اوست عزیز حکیم

و بزرگى در آسمان‌ها و زمین مخصوص اوست و اوست خداى شکست‌ناپذیر و حکیم

بزرگواری و والائی در آسمانها و زمین، از آن او است، و او صاحب عزّت و قدرت، و دارای حکمت و فلسفه (در همه‌ی امور) است

و برای اوست کبریا و عظمت در آسمانها و زمین، و اوست عزیز و حکیم

و او راست بزرگى در آسمانها و زمين و اوست تواناى بى‌همتا و داناى با حكمت