51. ذاريات آیه 19

و در اموالشان براى سائل و محروم، حقى [معیّن از صدقه و زکات] بود.

إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ پرهيزگاران در باغها و کنار چشمه ساران باشند.
آخِذِينَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كَانُوا قَبْلَ ذَلِكَ مُحْسِنِينَ آنچه را خدا ارزانيشان داشته است گرفته اند زيرا پيش از آن ، نيکوکاربودند ،
كَانُوا قَلِيلًا مِّنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ اندکي از شب را مي خوابيدند ،
وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ و به هنگام سحر استغفار مي کردند ،
وَفِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ و در اموالشان براي سائل و محروم حقي بود.
(15) خداوند در بیان پاداش پرهیزگاران و اعمالشان که به سبب آن به این پاداش رسیده‌اند می‌فرماید: (﴿إِنَّ ٱلۡمُتَّقِينَ﴾) بی‌گمان پرهیزگاران که تقوا و اطاعت از خدا را شعار خود ساخته بودند، (﴿فِي جَنَّٰتٖ﴾) در میان باغ‌های بهشت خواهند بود، باغ‌هایی که انواع درختان و میوه‌ها را در بر دارند که برخی از آنها همانندی در دنیا دارند و برخی در دنیا نظیری ندارند. میوه‌ها و درختانی که چشم‌ها مانند آن را ندیده‌اند، و گوش‌ها [اخبار] آن را نشنیده‌اند، و تصوّر آن به دل هیچ کسی خطور نکرده است. (﴿وَعُيُونٍ﴾) و در میان چشمه‌های روان هستند، و این باغ‌ها با این چشمه‌ها آبیاری می‌شوند، و بندگان از آن می‌نوشند و آن را می‌جوشانند.
(16) (﴿ءَاخِذِينَ مَآ ءَاتَىٰهُمۡ رَبُّهُمۡ﴾) احتمال دارد که معنی آیه این باشد که خداوند همۀ آرزوهای اهل بهشت را برآورده می‌سازد، و همۀ انواع نعمت‌ها را به آنان می‌دهد، و آنان این نعمت‌ها را دریافت می‌دارند درحالی که خشنود و شادمان هستند و جایگزینی برای آن را نمی‌جویند و نمی‌خواهند از آن بیرون آورده شوند و به هریک اندازه‌ای از نعمت داده می‌شود که بیشتر از آن نمی‌خواهند. و احتمال دارد که این، صفت و حالت پرهیزگاران در دنیا باشد، و آنها اوامر و نواهی خداوند را فرا می‌گیرند؛ یعنی با شرح صدر و دلی شاد آن را فرا گرفته، و از فرمان خدا پیروی می‌کنند، و به خاطر خدا از آنچه نهی شده‌اند به کامل‌ترین صورت دوری می‌گزینند. پس کسانی که خداوند به آنها اوامر و نواهی داده، اینها از بهترین بخشش‌های الهی هستند که باید آن را فرا بگیرند و شکر آن را به جای آورند و منقاد شوند. امّا معنی اوّل به سیاق عبارت نزدیک‌تر است؛ چون خداوند وصف آن‌ها و اعمالشان را در دنیا بیان داشته است که (﴿إِنَّهُمۡ كَانُواۡ قَبۡلَ ذَٰلِكَ مُحۡسِنِينَ﴾) اینان پیش از اینکه به این نعمت دست یابند نیکوکار بوده‌اند. و نیکوکاری آنها عبادت پروردگارشان را شامل می‌شود که او را چنان بپرستند که انگار او را می‌بینند، و اگر او را نمی‌بینند او آنها را می‌بیند. همچنین نیکی کردن با بندگان خدا با رساندن فایده به آنها، و احسان با آنها با دادن مال یا علم، یا خیر خواهی برایشان و استفاده از مقام و موقعیت خود در راه رساندنِ خیر به آنان و امر به معروف و نهی از منکر و دیگر راه‌های نیک را شامل می‌شود. حتّی نیکی کردن با سخن نرم، و نیکویی کردن با زیر دستان و حیواناتی که در ملکیّت آدمی هستند و یا مربوط به دیگران می‌باشند، در این داخل است. و از بهترین انواع احسان و نیکی کردن در عبادت خالق، نماز شب است که دالّ بر اخلاص و هماهنگ بودن زبان و قلب است.
(17) بنابراین فرمود: (﴿كَانُواۡ قَلِيلٗا مِّنَ ٱلَّيۡلِ مَا يَهۡجَعُونَ﴾) نیکوکاران خوابشان در شب اندک است. و امّا بیشتر شب را با عبادت پروردگارشان سپری می‌نمایند؛ نماز می‌خوانند و تلاوت می‌کنند و خدا را یاد می‌نمایند و دعا و زاری می‌کنند.
(18) (﴿وَبِٱلۡأَسۡحَارِ﴾) و به هنگام سحر؛ یعنی اندکی پیش از بامداد، (﴿هُمۡ يَسۡتَغۡفِرُونَ﴾) آنان از خداوند طلب آمرزش می‌کنند. پس نمازشان تا سحر ادامه دارد، سپس در پایان نماز شب می‌نشینند و از خداوند متعال طلب آمرزش می‌کنند، همانند آمرزش خواستن گناهکاری که برای بخشوده شدن گناهش آمرزش می‌طلبد. و آمرزش خواستن به هنگام سحر، فضیلت و ویژگی خاص خود را دارد که در دیگر اوقات این برتری و ویژگی را ندارد. همان‌طور که خداوند در توصیف اهل ایمان و طاعت فرموده است:﴿وَٱلۡمُسۡتَغۡفِرِينَ بِٱلۡأَسۡحَارِ﴾ و آنان که سحرگاهان طلب آمرزش می‌نمایند.
(19) (﴿وَفِيٓ أَمۡوَٰلِهِمۡ حَقّٞ لِّلسَّآئِلِ وَٱلۡمَحۡرُومِ﴾) و در مال‌هایشان حق واجب و مستحبّی برای نیازمندان است، برای آنهایی که از مردم طلب و سؤال می‌کنند، و برای آن بینوایانی که از مردم چیزی نمی‌خواهند.

و در اموالشان براى سائل و محروم حقى بود

و در اموالشان سهمى براى سائل و محروم بود

و در اموالشان سهمی برای سائل و محروم بود

و در اموالشان حقّی برای سائل تهیدست و محروم از معیشت بود

و در اموالشان بر فقیر سائل و محروم حقّی منظور می‌داشتند

و در مالهای ایشان بهره‌ای برای دریوزه و بینوا بود

و در اموالشان براى سائل و محروم حقى [معين‌] بود

و در اموالشان برای سائل و محروم‌، حقّی (معلوم) است

و در دارایى‌هایشان، حقّى بود براى نیازمند خواهنده و بینوای درمانده

در اموال و دارائیشان حقی و سهمی (جز زکات) برای گدایان و بینوایان تهی‌دست بود

و در اموال آنها حقّی برای سائل و محروم بود

در مالهاشان براى خواهنده نيازمند و تنگ‌روزى بى‌بهره حقى بود- زكات و صدقه