6. انعام آیه 157

یا نگویید: «اگر کتاب [آسمانی] بر ما نازل می‌شد، از آنان راه‌یافته‌تر بودیم». پس بی‌تردید [اینک] از جانب پروردگارتان دلیل روشن و هدایت و رحمتی برایتان آمده است. پس کیست ستمکارتر از آن کس که آیات الله را دروغ انگارد و از آن روی بگرداند؟ به زودی کسانی را که از آیات ما روی می‌گردانند، به سزای آنکه [به کلام الهی] پشت می‌کردند، به عذابی سخت [و خفت‌بار] مجازات خواهیم کرد.

ثُمَّ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ تَمَامًا عَلَى الَّذِيَ أَحْسَنَ وَتَفْصِيلاً لِّكُلِّ شَيْءٍ
وَهُدًى وَرَحْمَةً لَّعَلَّهُم بِلِقَاء رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ؛ سپس به موسي کتاب داديم تا بر کسي
که نيکوکار بوده است نعمت را تمام کنيم و براي بيان هر چيزي و نيز براي راهنمايي و رحمت باشد که به
ديدار پروردگارشان ايمان بياورند.
وَهَـذَا كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَاتَّقُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ؛ اين
کتابي است مبارک آن را نازل کرده ايم پس ، از آن پيروي کنيدو پرهيزگار باشيد ، باشد که مورد رحمت
قرار گيريد.
أَن تَقُولُواْ إِنَّمَا أُنزِلَ الْكِتَابُ عَلَى طَآئِفَتَيْنِ مِن قَبْلِنَا وَإِن كُنَّا عَن
دِرَاسَتِهِمْ لَغَافِلِينَ؛ تا نگوييد که تنها بر دو طايفه اي که پيش از ما بودند کتاب نازل شده ،
وما از آموختن آنها غافل بوده ايم.
أَوْ تَقُولُواْ لَوْ أَنَّا أُنزِلَ عَلَيْنَا الْكِتَابُ لَكُنَّا أَهْدَى مِنْهُمْ فَقَدْ
جَاءكُم بَيِّنَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن كَذَّبَ بِآيَاتِ
اللّهِ وَصَدَفَ عَنْهَا سَنَجْزِي الَّذِينَ يَصْدِفُونَ عَنْ آيَاتِنَا سُوءَ الْعَذَابِ بِمَا
كَانُواْ يَصْدِفُونَ ؛ يا نگوييد که اگر بر ما نيز کتاب نازل مي شد بهتر از آنان به راه هدايت مي
رفتيم بر شما نيز از جانب پروردگارتان دليل روشن و هدايت و رحمت فرا رسيد پس چه کسي ستمکارتر از آن
کس است که آيات خدا را دروغ پنداشت و از آنها رويگردان شد ? به زودي کساني را که از آيات ما
رويگردان شده اند به سبب اين اعراضشان به عذابي بد کيفر خواهيم داد.
(154) (﴿ثُمَّ﴾) سپس. منظور از (﴿ثُمَّ﴾) در
اینجا ترتیب زمانی نیست؛ زیرا زمان موسی پیش از آن بوده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم قرآن را
تلاوت کند و آن را ابلاغ نماید، بلکه منظور از(﴿ثُمَّ﴾) ترتیب اخباری است.
پس خداوند خبر داد که او به موسی، (﴿ٱلۡكِتَٰبَ﴾) کتاب تورات را داده
است، (﴿تَمَامًا﴾) تا مایۀ اتمام و اکمال نعمت و احسان خدا باشد، (﴿عَلَى ٱلَّذِيٓ أَحۡسَنَ﴾) بر کسانی از امت موسی که نیکی کرده‌اند. پس
خداوند بر نیکوکاران امت موسی، با دادنِ نعمت‌های بیکران احسان نمود. که از جملۀ آن نعمت‌ها، و از
تمام و کمال آن نعمت‌ها، نازل کردن تورات بر آنان بود. پس با نازل شدن تورات، نعمت خدا بر آنها کامل
گردید، و شکر و سپاس آن بر آنها واجب گردید. (﴿وَتَفۡصِيلٗا لِّكُلِّ شَيۡءٖ﴾) و تا هرچیزی از حرام و حلال و امر و نهی و
عقاید و امثال آن را که بدان نیاز داشتند، بیان نماییم.(﴿وَهُدٗى﴾) یعنی
آنان را به سوی خیر و خوبی هدایت نماید، و اصول و فروع شر را به آنان نشان‌دهد. (﴿وَرَحۡمَةٗ﴾) و
رحمتی باشد که به وسیلۀ آن، سعادت و رحمت و خیر فراوان را به‌دست آورند. (﴿لَّعَلَّهُم﴾) تا
شاید آنان به سبب اینکه کتاب و دلایل را بر آنها فرو فرستادیم،(﴿بِلِقَآءِ رَبِّهِمۡ يُؤۡمِنُونَ﴾) به
ملاقات پروردگارشان ایمان بیاورند؛ زیرا تورات مشتمل بر دلایل قطعیِ اثباتِ رستاخیز و زنده شدن پس
از مرگ و جزا، و مشتمل بر چیزهایی بود که موجب ایمان به ملاقات پروردگار و آماده شدن برای آن روز
بود.

(155) (﴿وَهَٰذَا﴾) و این قرآن بزرگ و یادآوری
خداوند حکیم، (﴿كِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ مُبَارَكٞ﴾) کتابی است مبارک که ما
فرو فرستاده‌ایم. در آن خیر فراوان و علم زیاد نهفته است. قرآن کتابی است که سایر علوم و دانش‌ها از
آن گرفته می‌شود، و مصدر تمامی خیرات و برکات است. پس هیچ خیر خوبی وجود ندارد، مگر اینکه قرآن به
آن دستور داده و بر انجام آن تشویق کرده است. و هر حکمت و مصلحتی که انسان را بر انجام آن تحریک
‌نماید، بیان کرده است. و هیچ شر و بدی وجود ندارد، مگر اینکه قرآن از آن نهی کرده و آدمی را از آن
بر حذر داشته، و اسبابی را که انسان را از انجام آن باز می‌دارد، بیان داشته و سرانجام وخیم آن را
ذکر کرده است.(﴿فَٱتَّبِعُوهُ﴾) پس، از دستورات و منهیات قرآن پیروی کنید و
اصول و فروع دینتان را بر اساس قرآن بنا نهید. (﴿وَٱتَّقُواۡ﴾) و از خداوند
بترسید، و اینکه با دستوری از دستورهایش مخالفت بورزید.(﴿لَعَلَّكُمۡ﴾) باشد
که اگر از آن پیروی کنید،(﴿تُرۡحَمُونَ﴾) مورد رحمت او قرار بگیرید. پس
مهم‌ترین راه برای دست‌یابی به رحمت خدا، پیروی کردن از این کتاب است، که باید آن را بیاموزیم و
بدان عمل کنیم.

(156) (﴿أَن تَقُولُوٓاۡ إِنَّمَآ أُنزِلَ ٱلۡكِتَٰبُ عَلَىٰ طَآئِفَتَيۡنِ مِن قَبۡلِنَا﴾) این
کتابِِ با برکت را به سوی شما فرو فرستادیم تا دلیلی نداشته باشید، و این را فرو فرستادیم تا مبادا بگویید:«کتاب آسمانی پیش از ما تنها بر دو گروه؛ یعنی یهودیان و نصارا نازل شده است.» (﴿وَإِن كُنَّا عَن دِرَاسَتِهِمۡ لَغَٰفِلِينَ﴾) و اینکه بگویید: «کتابی بر ما نازل نشده است، و ما به کتاب‌هایی که بر گروه‌های پیش از ما نازل نموده‌ای، علم و شناختی نداشتیم.» از
این رو کتابی به سوی شما فرستادیم که هیچ کتابی جامع‌تر و واضح‌تر و روشن‌تر از آن از آسمان نازل
نشده است.

(157) (﴿أَوۡ تَقُولُواۡ لَوۡ أَنَّآ أُنزِلَ عَلَيۡنَا ٱلۡكِتَٰبُ لَكُنَّآ أَهۡدَىٰ مِنۡهُمۡ﴾) و
یا اینکه بگویید: «اگر کتاب بر ما نازل می‌شد ما از آنها راه‌یافته‌تر ‌بودیم.» یعنی تا عذر
نیاورید که اصل و اساس هدایت به شما نرسیده است، یا عدم کامل بودن آن را بهانه نکنید. پس به‌وسیلۀ
کتابتان، اساس هدایت و کمال به شما رسیده است. بنابراین فرمود: (﴿فَقَدۡ جَآءَكُم بَيِّنَةٞ مِّن رَّبِّكُمۡ﴾) به راستی که دلیل روشنی از
جانب پروردگارتان نزد شما آمده است. و (﴿بَيِّنَةٞ﴾) اسم جنس است و هر آنچه
که حق را بیان دارد، در آن داخل است. (﴿وَهُدٗى﴾) و راهنمایی و رهنمودی است
برای تشخیص گمراهی. (﴿وَرَحۡمَةٞ﴾) و موجب سعادت دین و دنیای شما می‌باشد.
پس بر شما واجب است که در برابر احکام آن تسلیم شوید، و به اخبارش ایمان بیاورید. و هرکس بدان
اعتنایی نکند و آن را تکذیب نماید، ستمگرترین ستمگران است. بنابراین فرمود: (﴿فَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّن كَذَّبَ بِ‍َٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَصَدَفَ عَنۡهَا﴾) پس
کیست ستمگرتر از آن کس که آیات خدا را تکذیب کند و از آن روی بگرداند؟!. (﴿سَنَجۡزِي ٱلَّذِينَ يَصۡدِفُونَ عَنۡ ءَايَٰتِنَا سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِ﴾) به
زودی کسانی را که از آیات ما رویگردانی می‌کنند، به سبب این عملشان، به عذابی دچار می‌کنیم که صاحبش
را غمگین می‌سازد و بسیار بر او گران می‌آید.(﴿بِمَاكَانُواۡ يَصۡدِفُونَ﴾) به
سبب اینکه هم خودشان روی می‌گرداندند، و هم دیگران را رویگردان می‌کردند. و این سزای کار بدشان است.
﴿وَمَا رَبُّكَ بِظَلَّٰمٖ لِّلۡعَبِيدِ﴾ و پروردگارت بر بندگان هیچ ستمی
روا نمی‌دارد. و این آیات بیانگر آنند که علم و دانش قرآن، بزرگ‌ترین و با برکت‌ترین و گسترده‌ترین
علوم است؛ و هدایت شدن به راه راست، به‌وسیلۀ علم قرآن به‌دست می‌آید؛ هدایت کاملی که آدمی را از
گمان و تخمین اهل کلام، و افکار و خیالات اهل فلسفه و علوم گذشتگان و آیندگان بی‌نیاز می‌کند. و
معروف آن است که کتاب جز بر یهود و نصارا نازل نشده است، پس هنگامی که گفته شود:«اهل کتاب»، مقصود یهود و
نصاری است، و سایر گروه‌ها از قبیل: آتش پرستان و دیگران در آن داخل
نیستند. از این آیات به نظر می‌آید که مردمان دورۀ جاهلی قبل از نازل شدن قرآن، بر جهالت شدیدی قرار
داشتند و از آنچه که در نزد اهل کتاب بود، غافل بودند.

يا نگوييد كه اگر بر ما نيز كتاب نازل مى‌شد بهتر از آنان به راه هدايت مى‌رفتيم. بر شما نيز از جانب پروردگارتان دليل روشن و هدايت و رحمت فرا رسيد. پس چه كسى ستمكارتر از آن كس است كه آيات خدا را دروغ پنداشت و از آنها رويگردان شد؟ به زودى كسانى را كه از آيات ما رويگردان شده‌اند به سبب اين اعراضشان به عذابى بد كيفر خواهيم داد

يا اين كه بگوييد: اگر كتاب آسمانى بر ما نازل مى‌شد، قطعا از آنها راه يافته‌تر بوديم پس اينك از خدايتان حجت و هدايت و رحمتى سوى شما آمده است. پس كيست ستمكارتر از آن كس كه آيات خدا را تكذيب كند و از آن روى گرداند؟ به زودى كسانى را كه از آيات ما روى مى

یا نگویید که اگر کتاب آسمانی بر ما نازل می‌شد، از آنان راهیافته‌تر بودیم، اینک برهان و رهنمود و رحمتی از سوی پروردگارتان به سوی شما آمده است، کیست ستمکارتر از کسی که آیات الهی را دروغ انگارد و از آن روی بگرداند، به زودی به خاطر اینکه رویگردان شدند، سخت‌ترین عذاب را کیفر کسانی می‌گردانیم که از آیات ما روی گردانیدند

یا نگویید: اگر کتاب آسمانی بر ما نازل می شد، مسلماً از آنان راه یافته تر بودیم، اینک برهانی آشکار و هدایت و رحمتی از سوی پروردگارتان برای شما آمد، پس ستمکارتر از کسی که آیات خدا را تکذیب کند و از آن ها روی بگرداند کیست؟ به زودی کسانی [را] که از آیات ما روی می گردانند، به خاطرِ روی گرداندنشان به عذابی سخت مجازات خواهیم کرد

یا گویید: اگر کتاب بر ما فرستاده می‌شد ما بهتر از آنان به راه هدایت می‌شتافتیم. پس به شما هم از طرف پروردگارتان حجت آشکار و هدایت و رحمت رسید، اکنون کیست ستمکارتر از آن که آیات الهی را تکذیب کند و از آنها روی گرداند؟! به زودی آنان را که از آیات ما روی گردانیده و مخالفت کنند به عذاب سخت مجازات کنیم به کیفر آنکه از آیات ما اعراض می‌کردند

یا گوئید اگر بر ما فرستاده می‌شد کتاب هر آینه بودیم هدایت‌یافته‌تر از ایشان اینک بیامد شما را نشانی از پروردگار شما و هدایت و رحمتی پس کیست ستمگرتر از آنکه دروغ پندارد آیتهای خدا را و بازدارد از آنها بزودی پاداش دهیم آنان را که بازمی دارند از آیتهای ما عذاب زشت را بدانچه بودند بازمی‌داشتند

يا نگوييد: «اگر كتاب بر ما نازل مى‌شد، قطعاً از آنان هدايت‌يافته‌تر بوديم.» اينك حجّتى از جانب پروردگارتان براى شما آمده و رهنمود و رحمتى است. پس كيست ستمكارتر از آن كس كه آيات خدا را دروغ پندارد و از آنها روى گرداند؟ به زودى كسانى را كه از آيات ما روى مى‌گردانند، به سبب [همين‌] اعراضشان، به عذابى سخت مجازات خواهيم كرد

یا گویید: «اگر کتاب (وحیانی) بر ما نازل می‌شد، به‌راستی از آنان هدایت‌یافته‌تر بودیم.» پس (اکنون) بی‌گمان بیانی بس روشن از پروردگارتان برایتان آمده و (نیز) رهنمود و رحمتی (شایسته). پس کیست ستمکارتر از آن کس که آیات خدا (و او) را (با همان‌ها) تکذیب کرده و از آنها (خود و دیگران را) رویگردان کند؟ به زودی کسانی را که (مکلفان را) از آیات ما رویگردان می‌کنند، به (خاطر) اینکه رویگردانی می‌کرده‌اند، به عذابی بد مجازات خواهیم کرد

یا نگویید: «اگر کتاب آسمانى بر ما نازل مى‌شد، از آنها هدایت‌یافته‌تر بودیم.» اینک آیات و دلایل روشن از جانب پروردگارتان براى شما آمد و همچنین هدایت و رحمت او. با این حال چه کسى ستمکارتر از آنهایی است که آیات خدا را تکذیب کردند و از آن روى­گردانیدند؟ به زودى کسانى را که از آیات ما روى­گردانیدند، به خاطر همین روی‌گردانی بى‌دلیلشان مجازات شدید خواهیم کرد

یا این که بگوئید: اگر کتابی بر ما نازل می‌شد، راه یافته‌تر (و خوبتر و بهتر) از آنان می‌گشتیم. بیگمان از سوی پروردگارتان برایتان قرآنی آمده است (که بیانگر حلال و حرام) و راهنمای (مردمان به سوی خیر و صلاح دو جهان) و رحمت (خدا برای بندگان) است. پس چه کسی ستمکارتر از کسی خواهد بود که آیات (قرآن) خدا را تکذیب کند و بی‌دلیل و بی‌جهت از آنها رویگردان شود؟ کسانی را که از آیات ما رویگردان شوند بدترین عذاب خواهیم داد، و سزای رویگردانی ایشان را هرچه زودتر بدانان خواهیم رساند

یا نگویید: «اگر کتاب آسمانی بر ما نازل می‌شد، از آنها هدایت یافته‌تر بودیم»! اینک آیات و دلایل روشن از جانب پروردگارتان، و هدایت و رحمت برای شما آمد! پس، چه کسی ستمکارتر است از کسی که آیات خدا را تکذیب کرده، و از آن روی گردانده است؟! اما بزودی کسانی را که از آیات ما روی می‌گردانند، بخاطر همین اعراض بی‌دلیلشان، مجازات شدید خواهیم کرد

يا گوييد كه اگر بر ما كتاب فروفرستاده مى‌شد ما راه‌يافته‌تر از آنان بوديم. اينك شما را دليلى روشن از پروردگارتان و رهنمونى و بخشايشى آمد. پس كيست ستمكارتر از آن كه آيات خدا را دروغ انگاشت و از آنها روى گردانيد؟ بزودى كسانى را كه از آيات ما روى مى‌گردانند به سزاى آنكه روى مى‌گرداندند به عذابى بد و سخت كيفر مى‌دهيم