Ash-Shuraa Ayah 25
وَهُوَ الَّذِيْ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهٖ وَيَعْفُوْا عَنِ السَّيِّاٰتِ وَيَعْلَمُ مَا تَفْعَلُوْنَۙ ( الشورى: ٢٥ )
Wa Huwal lazee yaqbalut tawbata 'an 'ibaadihee wa ya'foo 'anis saiyiaati wa ya'lamu maa taf'aloon (aš-Šūrā 42:25)
English Sahih:
And it is He who accepts repentance from His servants and pardons misdeeds, and He knows what you do. (Ash-Shuraa [42] : 25)
Sherif Ahmeti:
Ai është që pranon pendimin e robërve të vet dhe shlyen të këqijat dhe e di çka punoni (Ash-Shuraa [42] : 25)
1 Feti Mehdiu
Dhe ai është i cili pranon pendimin nga robërit e vet dhe fal të këqiat, dhe e di se çka punoni
2 Hassan Efendi Nahi
Ai e pranon pendimin e robërve të Vet, i fal gjynahet dhe i di të gjitha çfarë punoni ju.
3 Tafsir as-Saadi
Është Ai që e pranon pendimin e robërve të Tij, që i fshin gjynahet... - Këtu tregohet bujaria e pakufishme e Allahut të Lartësuar, mirësia absolute dhe butësia e madhe e Tij. Është i Gjithëmëshirshmi Ai që ua pranon pendimin robërve, kur ata ndiejnë keqardhje pas kryerjes së gjynahut dhe dëshirojnë që kurrë të mos i kthehen më atij gjynahu. Allahu ua pranon pendimin atyre që janë të sinqertë dhe kërkojnë sinqerisht kënaqësinë e Tij. Edhe pse gjynahet janë shkak që robërit të goditen nga ndëshkimet e dynjasë dhe të âhiretit, Allahu i Lartësuar, me butësinë, mëshirën dhe bujarinë e Tij, ua fal dhe ua mbulon gjynahet dhe nuk i ndëshkon në këtë jetë dhe as në jetën tjetër, por kjo kërkon që ata të pendohen sinqerisht, duke plotësuar kushtet e nevojshme për këtë.[1] Allahu i Lartësuar e përforcon këtë premtim kur thotë se: “Ai i fal gjynahet”, pra, i fshin ato të këqija, sikur të mos ishin bërë kurrë. Ai madje fshin edhe gjurmët e të këqijave dhe largon ndëshkimin, që është pasojë e tyre. Nëse Allahu i Gjithëmëshirshëm të fal, Ai të do, dhe kështu tek Ai je i nderuar dhe i pastër nga çdo gjynah që ke bërë. Duke të mëshiruar, Ai të jep sukses për çdo vepër të mirë që të afron tek Ai dhe në Xhenetin e Tij.
...dhe që e di se çfarë punoni. - Pendimi i robërve nuk ka tek të gjithë të njëjtin karakter. Disa mund të jenë të sinqertë në pendimin e tyre, por disa mund të jenë edhe hipokritë, me qëllime të kësaj dynjaje të pavlefshme. Këto dallime në pendimin e robërve nuk mund t’i dijë askush veç Zotit, i Cili është i Ditur për gjithçka. Prandaj i Lartësuari e mbylli ajetin me këto fjalë. Le të vlejë kjo si vërejtje, që njerëzit të jenë të kujdesshëm dhe të ruhen shumë nga qëllimet jo të sinqerta me Zotin e tyre. Allahu i Lartësuar i fton robërit që të pendohen nga gjynahet dhe mosbindja e tyre ndaj Tij, dhe pastaj të kthehen tek Ai të bindur dhe të nënshtruar. Por në varësi të reagimit ndaj kësaj ftese, njerëzit ndahen në dy grupe: ata që i përgjigjen asaj pozitivisht dhe ata që nuk e pranojnë këtë ftesë. Sa i përket grupit të parë, Allahu i Lartësuar thotë:
[1]
Një pendim i pranuar duhet të
plotësojë disa kushte:
1. Sinqeriteti për Allahun e lartësuar në
pendimin tënd. Pra njeriu me pendimin e
tij të synojë që të kënaqë Allahun e
lartësuar. Të dëshirojë që Allahu t’ia
pranojë pendimin, dhe ta falë për
gjynahet e tij. Me pendimin e tij nuk
duhet të synojë të kënaqë njerëzit dhe të
afohet tek ta, ose të ketë për qëllim
thjesht t’i shpëtojë dënimeve të shtetit.
Por me pendimin e tij të kërkojë vetëm
kënaqësinë e Zotit dhe që Ai t’ia falë
gjynahet e tij.
2. Kushti i dytë. Të largohet menjëherë
prej gjynaheve dhe ky është një nga
kushtet më të rëndësishme të saktësisë
dhe pranimit të pendimit. Nëse gjynahu
është lënie uaxhibi pendimi realizohet
duke filluar zbatimin dhe kryerjen e
këtij uaxhibi. P.sh nëse dikush nuk jepte
zekatin dhe dëshion që Allahu ta falë, ai
duhet të japë zekatin e pasurisë që nuk
e ka dhënë gjatë viteve që kanë shkuar.
Nëse dikush ka qenë i mangët në
bamirësinë ndaj prindërve, ai duhet të
përpiqet maksimalisht për të qënë
bamirës ndaj tyre. Nëse ke qënë i mangët
në mardhëniet dhe mbajtjen e lidhjeve
farefisnore ai duhet të lidhë ato sërisht.
Nëse kryente harame ai duhet të largohet
menjëherë prej tyre dhe të mos vonohet
asnjë çast. Nëse ka qenë pej atyre që
përfitonin nëpërmjet ribasë duhet të
ndërpres menjëherë këtë mënyrë fitimi
dhe të largohet prej saj. Duhet gjithashtu
që shtesën e fituar prej ribasë ta
shpenzojë me mënyrën e lejuar nga
sherjati. Nëse ka qenë mashtrues dhe
vjedhës i pasurisë së njerëzve me hile e
padrejtësi ai duhet të ndalet dhe të
pastrohet nga këto cilësi (mashtrimi,
gënjeshtra, tradhëtia). Nëse pasuritë i ka
marrë padrejtësisht prej dikujt duhet që
t’ia kthej atij dhe ti kërkoj hallallëkun
prej tij. Nëse ka qenë përgojues dhe
nëpërkëmbës i nderit të njerëzve ai
duhet të ndalet nga kjo vepër e keqe.
Nuk ka asnjë vlerë që dikush të thotë: “U
pendova” dhe pastaj të vazhdojë në
gjynahet e tij, në lënien e vaxhibeve, në
kryerjen e harameve. E pra ky pendim
është i pa vlefshëm dhe i pa pranueshëm
tek Allahu i lartësuar dhe i gjithëditur.
Madje ky lloj pendimi është si tallje ndaj
Zotit Krenar dhe të lartësuar. E si mund
të pretendosh se u pendove ndërkohë
vazhdon në gjynahet e tua dhe në mos
bindje ndaj Zotit?! Nëse dikujt prej
njerëzve ndaj të cilit ke gabuar do ti
drejtoheshe duke i thënë: “më fal unë
kam gabuar kundrejt teje dhe kurrë nuk
do ti kthehem atij gabimi,” por në
zemrën tënde ti përsëri dëshiron që ti
kthehesh atij gabimi, kjo padyshim do të
konsiderohej si tallje dhe nënvlerësim
për atë person. Po kur bëhet fjalë për
Zotin e gjithësisë çfarë mund të
mendohet dhe si mund të konsiderohet
një vepër e tillë?! Kështu pra i penduar
sinqerisht konsiderohet ai i cili largohet
nga gabimi dhe ka vendosur që të mos i
kthehet më atij. Është e habitshme se si
disa njerëz bisedojnë me ty dhe shprehin
keqardhjen e madhe për çështjen e
ribasë, megjithatë përsëri vazhdojnë me
të, Allahu na ruajt dhe na udhëzoftë!! Të
tjerë tregojnë keqardhe për çështjen e
gibetit dhe shkeljes së të drejtave të
njerëzve ndërkohë që ata janë më të
keqijtë që kryejnë këtë gjynah dhe
vazhdojnë në të. Allahu na ruajt dhe na
shpëtoftë nga çdo e keqe! Dikush tjetër
shpreh urrejtjen dhe dëshpërimin nga
mashtrimet dhe shkeljet të të drejtave të
njerëzve e moskorrektësinë e tyre, e
pastaj vazhdon të jetë njeriu më
mashtrues dhe jo korrekt në plotësimin e
të drejtave të njerëzve. Pra çdo njeri
duhet të lërë gabimin prej të cilit u
pendua ose në të kundërt pendimi i tij
është i rrefuzuar dhe i pa vlefshëm, i pa
dobishëm tek Zoti.
***
Gabimet e njeriut ndahen në dy
kategori:
1. Gabime ndaj Zotit.
2. Dhe gabimet ndaj krijesave.
Për gabimin ndaj Zotit mjafton të
pendohemi dhe të ndalemi prej tij me
vendosmëri për të mos iu kthyer kurrë.
Në këtë rast mjafton kjo dhe nuk është
e nevojshme, madje mund të themi se
nuk lejohet, që t’u tregosh njerëzve për
gjynahet e tua qofshin lënie vaxhibesh
apo kryerje haramesh. Sepse ato kanë
qenë gjynahe mes teje dhe Allahut dhe, i
lartësuari ti fshehu dhe mbuloi nga sytë
e njerëzve. Pra nuk është me vend që të
zbulosh atë që Zoti me mirësinë e
bujarinë e tij t’i mbuloi. Profeti a.s ka
thënë: “Çdo pjestar i umetit tim është i
sigurt e i falur, përveç muxhahirinëve (të
shfaqurve në gjynahet e tyre) [Buhari dhe
Muslimi], sikurse është përmendur edhe
në haadith muxhahirinë janë ata që
bëjnë gjynahe dhe kur gdhihen u flasin
e tregojnë njerëzve që bënë kështu dhe
ashtu….” Disa dijetarë kanë thënë se nëse
dikush bën një gabim që përmban
ndëshkim sherijati, nuk ka problem që të
shkojë tek imami që egzekuton
ndëshkimet ti tregojë për gabimin dhe të
kërkojë prej tij që të egzekutojë
ndëshkimin e sherijatit si pastrim për të.
Por megjithatë më e mira është që ai t’ia
mbulojë vetes atë që Zoti ia mbuloi dhe
të pendohet sinqerisht sepse i lartësuari
është Bujar, Falës dhe shumë i
mëshirshëm. Ai e pranon pendimin nga
robërit e Tij dhe i fal të këqiat. Lloji i
dytë i gjynaheve janë gjynahet ndaj
krijesave. Në këtë rast, pendimit, përveç
kushtit të mësipërm, nëse ka të bëj në
mënyrë të posaçme me hakun e krijesës,
atëherë i shtohet një kusht tjetër: Ti
kthejë hakun atij që i takon. P.sh nëse ka
vjedhur nga dikush duhet t’ia kthesh atij
atë që i ke vjedhur ose vlerën e saj. Nëse
ke mohuar të drejtën e dikujt, p.sh e ke
mohuar se i ke borxh që në të vërtet ia
ke, atëherë pendimi presupozon që të
pranosh të vërtetën dhe t’ia japësh hakun
e tij. Nëse i zoti i të drejtës ka vdekur
atëherë ia jep trashëgimtarëve të tij.
Nëse nuk e njeh apo nuk ka mundësi ta
gjesh atë apo trashëgimtarët e tij,
atëherë jepe sadeka në emër të tij dhe
Allahu të çliron prej saj dhe ia jep atij
hakun e tij. Nëse padrejtësia ndaj
njerëzve është e natyrës fizike p.sh i ka
rrahur apo të njgjashme me këto,
atëherë pendimi e kërkon që të shkosh
tek ata dhe t’u mundësosh të të godasin
ashtu sikurse i godite, sepse Allahu i
lartësuar ka thënë : “Ndëshkimi i të
keqes bëhet me një të keqe në të njëjtën
masë, e kush fal e bën pajtim, shpërblimi
i tij është tek Allahu. Vërtet, Ai nuk i do
zullumqarët. E kush hakmerret për
padrejtësitë që i janë bërë, ndaj të tillëve
nuk ka ndonjë përgjegjësi. Përgjegjësia
(ndëshkimi) është vetëm kundër atyre që
u bëjnë njerëzve padrejtësi dhe kundër
atyre që pa farë arsye bëjnë çrregullime
në tokë. Për të tillët është përgatitur një
dënim i dhembshëm. Kush bën durim dhe
fal, s’ka dyshim se ajo është virtyti më i
lartë (i lavdishëm). El shura 40 – 43 Dhe
thotë: “...Pra, kush ju sulmon juve,
sulmojeni edhe ju po në atë masë. Kini
frikë nga Allahu dhe dijeni se Allahu, pa
dyshim, është me të devotshmit (të cilët i
respektojnë kufijtë e Zotit). Bekare 194.
Nëse padrejtësia është bërë me fjalë
rënduese e fyese mes njerëzve atëherë
pendimin e kërkon që të shkosh tek ai
dhe të kërkosh hallallëkun e të
përmbushësh kërkesat e tij sipas asaj që
do të bini dakort që e drejta të shkojë në
vend. Madje edhe nëse të thotë që nuk
të fal derisa të më japësh kaq e aq, jepja
atij. Nëse padrejtësia është gibet
përgojim, pra ke folur në mungesë të tij
dhe e ke përgojuar ndër njerëz. Për këtë
çështje dijetarët kanë dhënë mendime të
ndryshme. Disa janë të mendimit se një
pendim i sinqert e kërkon që të shkosh
tek ai dhe t’i kërkosh hallallëkun. Por të
tjerë thonë: Jo gjithmonë veprohet
kështu. Nëse ai e ka marrë vesh këtë gjë
atëherë mund të shkosh tek ai dhe t’i
kërkosh hallallëkun. Por nëse nuk e ke
marë vesh, atëherë mjafton që në atë
mexhlis ku e ke përmedur për keq ta
përmendësh për mirë dhe të
përmendësh anët e tij të mira e të
kërkosh falje për të. Në këtë mënyrë të
këqiat fshihen nga të mirat. Ky mendim
është më i saktë dhe më i drejtë. Në
hadith është përmendur: “falja për atë
që e ka përgojuar është: “Të kërkosh
falje për të.”. Kështu pra pendimi e
kërkon që të drejtat t’u kthehen atyre
që i kanë.
3. Kushti i tretë. Vendosmëria për të
mos iu kthyer kurrë në të ardhmen
gabimit nga i cili u pendove. Nëse në
zemrën tënde ende egziston dëshira
për t’u kthyer kur të të jepet mundësia,
pendimi është i pa saktë i pa vlefshëm.
P.sh dikush me pasurinë e tij merret me
tregëtinë e pijeve dehëse apo e
shfrytëzon në udhëtime për të bërë zina
e poshtërsi, Allahu na ruajt! Por më pas e
kapi varfëria dhe thotë: O Zot unë
pendohem tek ty.” Por në të vërtet ai
është gënjeshtar, ngase në zemrën e tij
ai ka dëshirën që po të kishte pasuri, do
të bënte përsëri të njëjtin gabim. Ky lloj
pendimi është pendimi i atij që nuk ka
mundësi të bëjë gjynahe. Pra, u pendua
apo jo, nuk ka mundësi të bëjë gjynahe.
Shumë njerëz pasi i kap varfëria thonë: “
U pendova”, por ende kanë dëshirë që
nëse Zoti do t’i jepte përsëri pasuri, do
të ktheheshin në të njëjtën gjendje si më
parë. Ky lloj pendimi është i
papranueshëm tek Zoti.
4. Kushti i katërt. Pendimi duhet të jetë
në kohën kur pranohet pendimi. Nëse
pendohet në kohën kur pendimi është i
papranueshëm, kjo është e padobishme.
Koha shihet në dy kënvështrime:
1. Në lidhje me njeriun dhe gjendjen e tij.
2. Në përgjithësi.
Sa i përket pikës së parë themi se
pendimi duhet të jetë para mbarimit të
exhelit, pra para momentit të vdekjes. Në
të kundërt ajo nuk i sjell dobi robit, sepse
Allahu i madhëruar thotë: “Nuk është i
pranueshëm pendimi i atyre që
vazhdimisht bëjnë vepra të këqija dhe
vetëm atëherë kur ndonjërit prej tyre i
vjen vdekja, thotë “Unë tani me të
vërtetë u pendova!”, as pendimi i atyre
që vdesin si jobesimtarë. Për ta kemi
përgatitur dënimin më të ashpër.” El nisa
18 Dhe thotë: “Dhe kur e panë Dënimin
Tonë, thanë: “Ne i besojmë Allahut, që
është Një dhe i mohojmë ata që i
adhuronim veç Tij”. Por besimi i tyre pasi
panë dënimin Tonë, nuk u bëri dobi. I tillë
është ligji i Allahut që ka vepruar ndaj
robërve të Tij. Dhe kështu u shkatërruan
mohuesit e Allahut.” El Gafir 84 – 85. Kur
njeriu sheh vdekjen dhe afrimin e exhelit
të tij, kjo do të thotë që ai e ka humbur
shpresën se do të mund të vazhdojë të
jetojë dhe pendimi në këto kushte nuk
është në vendin e vet. Pasi sigurohet se
nuk ka për të jetuar më në jetën e kësaj
bote, pretendon se je kthyer dhe je
penduar?! Ky është një pendim i detyruar
që nuk i sjell asnjë dobi vepruesit të tij.
Pendimi që të jetë i pranuar dhe i
dobishëm duhet të bëhet më parë. Sa i
përket pikes së dytë pra kufizimi i kohës
së pendimit në përgjithësi, Profeti a.s. na
ka njoftuar se: “Hixhreti kurrë nuk ka për
t’u ndërprerë deri sat ë jetë ndërprerë
mundësia e pendimit dhe mundësia e
pendimit numk do të ndërpritet derisa të
lindë djelli nga perëndimi.”164 Pra pasi
dielli të ketë lindur nga perëndimi askujt
nuk do ti bëjë dobi pendimi. Allahu i
lartësuar ka thënë: “Vallë, a mos po
presin tani t’u vijnë melekët ose Vetë Zoti
yt ose të vijnë disa nga Shenjat e Zotit
tënd?! Ditën kur të vijnë shenja të
caktuara të Zotit tënd, askujt nuk do t’i
vlejë besimi, nëse nuk ka besuar më parë
ose nëse nuk ka bërë asnjë të mirë prej
besimit të tij. Thuaj: “Prisni, sepse edhe
ne jemi duke pritur!". El en’am 158. Me
fjalën disa nga shenjat e Zotit aludohet
për lindjen e diellit nga perëndimi, sikurse
e ka shpjeguar Profeti a.s. Kështu pra,
pendimi duhet të bëhet në një kohë kur
është e mundur pranimi i tij, në të kundër
teubja është e pavlefshme inegzistente.
Shtrohet një pyetje: A është i
pranueshëm pendimi për një gjynah të
caktuar nëse robi është i vazhdueshëm
në kryerjen e një gjynafi tjetër? Dijetarët
kanë dhënë mendime të ndryshme për
këtë çështje:
1. Prej tyre ka që janë të mendimit se
pendimi për një gabim të caktuar është i
saktë edhe nëse robi vazhdon të jetë i
vazhdueshëm në kryerjen e një gjynahu
tjetër. Atij i pranohet pendimin për
gjynahun prej të cilit pendohet dhe
mbetet gjynahu për gabimin të cilin
vazhdon ta kryejë.
2. Të tjerë thanë: “Nuk pranohet pendimi
për një gabim përsa kohë robi vazhdon të
jetë i vazhdueshëm në kryerjen e një
gabimi tjetër.
3. Të tjerë kanë dhënë shpjegimin se
nëse gjynahu të cilin ai vazhdon ta kryejë
është i të njëjtit lloj me gjynahun prej të
cilit është penduar, atëherë pendimi nuk
është i saktë, në të kundërt ai është i
pranueshëm. Le të japim një shembull:
Një njeri është penduar nga konsumimi i
fajdesë, por vazhdon të jetë konsumues i
pijeve dehëse ose mardhënieve
jashtëmartesore. A është i pranueshëm
pendimi i tij në çështjen e konsumimit të
fajdesë? E pra, prej dijetarëve, disa janë
të mendimit se pendimi i tij për fajdenë
është i papranueshëm përderisa ai
vazhdon të konsumojë gjynahet e tjera.
Por dijetarë të tjerë, mes tyre edhe autori
i librit, janë të mendimit se pendimi për
fajdenë është i pranueshëm, sipas
mendimit më të pranueshëm dhe të
saktë mes dijetarëve.
Këto ishin
mendimet për një rast të tillë. Ndërsa
përsa i përket rastit tjetër si psh një njeri
që pendohet nga kryerja e mardhëieve
jashtëmartesore dhe i lë ato, por vazhdon
të kryejë gjynahun e shikimit në haram
dhe shikimit me epsh në gratë që nuk i
lejohet, atëherë në këtë rast, a pranohet
apo jo pendimi i tij? Edhe për këtë rast
dijetarët kanë dhënë mendime të
ndryshme. Disa thonë se pranohet e disa
të tjerë thonë që jo. Gjithsesi, mendimi
më i saktë në këtë çështje është se
pendimi i robit pranohet në të gjitha
rastet për gabimin nga i cili pendohet,
edhe pse vashdon të jetë i vazhdueshëm
në gjynahe të tjera. Por duhet të
theksojmë se ai nuk mund të quhet me
emrin “i penduar” dhe nuk meriton
lëvdimin që meritojnë “Të penduarit”
sepse pendimi i tij nuk është pendim i
plotë nga çdo gjynah por pendim i
mangët. Është e vërtetë që ai u pendua
nga një gjynah i caktuar dhe vërtet nuk
meret në përgjegjësi për atë gjynah, por
nuk meriton të quhet me titullin “i
pendur” për të cilët Zoti ka përmendur aq
mirësi dhe ka premtuar atë që ka
premtuar, derisa të pendohet nga çdo
gjynah që kryen. Ky është mendimi në të
cilin qetësohet zemra dhe e besojmë si
më të saktë. [Shpjegimi i “Rijadus-salihin”
nga Ibn Uthejmin]