Luftojini ata që u është dhënë Libri, të cilët nuk besojnë në Allahun dhe në Ditën e fundit, që nuk e konsiderojnë të ndaluar atë që e ka ndaluar Allahu dhe i Dërguari i Tij dhe që nuk e besojnë (Islamin) fenë e vërtetë, derisa të japin xhizjen me dorën e tyre, duke qenë të përulur. -
Ky ajet urdhëron për luftë kundër mohuesve jehudë dhe të krishterë, të cilët sikurse i përshkruan Allahu i Madhëruar: “nuk besojnë në Allahun dhe në botën tjetër" ashtu siç duhet, gjë që e vërtetojnë me veprat e tyre. Cilësi tjetër e tyre është që: “nuk e konsiderojnë të ndaluar atë që e ka ndaluar Allahu dhe i Dërguari i Tij”. Këta nuk zbatojnë ligjin e Zotit, për sa u përket ndalesave. Cilësi tjetër e tyre është se: “nuk e besojnë fenë e vërtetë.”. Ata nuk nënshtrohen për të jetuar sipas fesë së vërtetë dhe të saktë, që Zoti ka shpallur. Edhe pse ata pretendojnë se janë pasues të një feje, ajo që ata pasojnë nuk është feja e vërtetë. Feja që ata ndjekin ose është një fe e tjetërsuar, që Allahu kurrë nuk e ka ligjëruar, ose është një fe e anuluar, të cilën Allahu e ligjëroi për njëfarë kohe, dhe pastaj - me të shpallur Sheriatin e Muhamedit (a.s)- ajo nuk vlen më. Në këtë mënyrë, çdokush që i përmbahet një feje të anuluar, pas shpalljes së ligjit të ri, është i gabuar dhe jobesimtar. Allahu i Lartësuar i urdhëroi besimtarët që të luftojnë këtë kategori, sepse ata i ftojnë të tjerët në fenë e tyre të devijuar, dhe kjo është shumë e dëmshme dhe e rrezikshme për njerëzit. Është e rrezikshme, sepse njerëzit i shohin ata si ndjekës së një libri dhe mund të mashtrohen nga ftesa e tyre. Sidoqoftë, urdhri për të luftuar kundër tyre është i përcaktuar dhe i kushtëzuar. Nëse realizohet një kusht, atëherë ata nuk luftohen. Allahu i Madhëruar thotë: “derisa të japin xhizjen me dorën e tyre, duke qenë të përulur”. Kjo është një taksë vjetore, që merret prej tyre, në mënyrë që të jenë në paqe me muslimanët dhe që të mos sulmohen. Ajo jepet në formën e një siguracioni për ruajtjen e jetës dhe pasurisë së tyre, që të jetojnë mes muslimanëve dhe në paqe me ta. Kjo taksë u merret çdo vit, secilit sipas mundësisë së vet. Ajo u merret të pasurve, të varfërve dhe mesatarëve, aq sa kanë mundësi. Kështu ka vepruar Omer Ibn Hatabi dhe udhëheqës të tjerë muslimanë. Allahu i Lartësuar thotë: "derisa të japin xhizjen me dorën e tyre". Kështu, ata janë të detyruar ta japin atë të nënshtruar, duke shprehur dobësinë dhe përuljen e tyre. Secili duhet ta japë me dorën e vet. Domethënë, nuk lejohet që dikush ta dërgojë taksën e vet nëpërmjet një shërbëtori, për shembull, por duhet të paraqitet vetë dhe ta paguajë atë, sikurse thotë i Lartësuari: “duke qenë të përulur". Nga kjo kuptohet që xhizja pranohet nga një popull jomusliman vetëm nëse plotësojnë disa kritere:
1. Ata t’u kërkojnë muslimanëve që të pranojnë alternativën e xhizjes.
2. Ata të jenë nën pushtetin e muslimanëve dhe të nënshtruar për të pranuar ligjet e Islamit.
3. Të mos përbëjnë rrezik dhe të mos jenë në gjendje që të shkaktojnë trazira për muslimanët dhe për shtetin e tyre.
4. Të nënshtrohen sipas kushteve që u kanë vendosur muslimanët, duke shtypur krenarinë ose mendjemadhësinë e tyre.
Në të tilla kushte, është detyrë për udhëheqësin musliman ose zëvendësin e tij që ta pranojë xhizjen prej tyre. Nëse ata nuk pranojnë që të japin xhizjen të nënshtruar e të përulur, atëherë ajo nuk u pranohet, por luftohen derisa të pranojnë Islamin. Në këtë ajet janë mbështetur shumica e dijetarëve që janë të mendimit se xhizja pranohet veçse nga ehlul kitab-ët. Ata thonë se Allahu i Lartësuar e ka përmendur marrjen e xhizjes veçse për ata, ndërsa për të tjerët është përcaktuar lufta, derisa të pranojnë Islamin. Në fakt, për sa i përket marrjes së xhizjes dhe lejimit të qëndrimit në vendet muslimane, kështu janë gjykuar edhe mexhusët, sepse Profeti (a.s)u mori xhizjen mexhusëve të Hexherit. Po kështu veproi dhe Umeri, që u mori xhizjen mexhusëve persianë. Një mendim tjetër thotë se xhizja merret nga të gjithë llojet e jomuslimanëve, ehlul kitab-ë apo jo qofshin. Ata shpjegojnë duke thënë se ky ajet nuk ka për qëllim të tregojë se xhizja merret vetëm prej ehlul kitab-ëve, por thjesht i referohet një faze të re luftimesh, në të cilën po futej Profeti a.s. Pasi përfundoi luftën me idhujtarët kurejshë, Profeti filloi luftën me ehlul kitab-ët. Këtë mendim e mbështet edhe fakti që Profeti e pranoi xhizjen edhe nga mexhusët, dhe dihet se ata nuk konsiderohen si ehlul kitab-ë. Gjithashtu, këtë e dëshmon edhe tradita e muslimanëve që nga brezi i sahabëve dhe pas tyre, se si gjykonin nëpër luftëra. Ata u ofronin njerëzve që luftonin një nga tri zgjidhjet: ose Islamin, ose dhënien e xhizjes, ose luftën, duke mos bërë dallim a ishin ehlul kitabë apo jo.[1]
[1] Akt-marrëveshja për garancinë e jetës dhe pasurisë, dhe vjelja e xhizjes. Profeti a.s. nuk i mori askujt xhizje, derisa zbriti sureja Teube, në vitin e tetë pas hixhretit. Pas shpalljes së ajeteve të xhizjes, ai filloi mbledhjen e saj prej mexhusëve dhe prej ehlu kitab-ëve. Ai dërgoi Muadh Ibn Xhebelin në Jemen për të nënshkruar aktin e garancisë me çifutët që jetonin atje dhe ua bëri të detyrueshme dhënien e xhizjes. Profeti a.s. nuk mori xhizje prej çifutëve të Hajberit dhe disa, gabimisht, menduan se kjo ishte e veçantë vetëm për çifutët e Hajberit. Ata menduan se xhizja nuk merrej prej hebrenjve të Hajberit, edhe nëse merrej prej të tjerëve. Por ky mendim është i gabuar, sepse Profeti a.s. luftoi kundër tyre dhe ra dakord me ta që t’i lejonte në atë tokë sa të dëshironte ai, ndërkohë dispozitat për xhizjen akoma nuk ishin shpallur. Lejimi i qëndrimit të tyre atje dhe marrëveshja me ta ndodhi para zbritjes së dispozitave të xhizjes. Më pas, Allahu i Lartësuar e urdhëroi atë që të luftonte ehlu kitab-ët derisa të jepnin xhizjen. Nga ky gjykim përjashtoheshin banorët e Hajberit të asaj kohe, me të cilët tashmë ishte lidhur marrëveshja për të punuar ato toka dhe për t’u dhënë gjysmën e prodhimit muslimanëve. Për këtë arsye, ai nuk u kërkoi atyre diçka tjetër përveç asaj që ishte nënshkruar. Ndërsa të tjerët, me të cilët Profeti a.s. nuk kishte ndonjë marrëveshje paraprake, ishin të detyruar të paguanin xhizjen, si të krishterët e Nexhranit, çifutët e Jemenit etj. Megjithatë, kur Umeri i dëboi hebrenjtë e Hajberit, pakti i dikurshëm u prish, dhe ata u konsideruan tanimë si të gjithë ehlu kitab-ët e tjerë.
Disa vende islame, për shkak të paqartësisë së tyre ndaj qëndrimit të Profetit a.s., e anuluan marrjen e xhizjes prej çifutëve të Hajberit për një shkak të pavërtetë dhe të padrejtë: Një grup hebrenjsh u paraqitën atyre një dokument të falsifikuar, ku pretendohej se Profeti a.s. e ka ndaluar marrjen e xhizjes prej çifutëve të Hajberit. Këtë dokument, sipas pretendimit të tyre, e kishte nënshkruar dhe dëshmuar Ali Ibn Ebu Talibi, Sad Ibn Muadhi dhe një grup sahabësh. Kjo “dëshmi” në sytë e atyre që nuk e njihnin traditën e Profetit a.s. në këto fusha, u duk e saktë dhe e pranueshme, dhe kështu gjykuan dhe vepruan. Por jo për sytë e shejhu të Islamit Ibn Tejmije. Kur atij i kërkuan që të ndihmojë në një gjykim të tillë, ai e pështyu atë dokument, dhe solli dhjetë argumente rreth pavërtetësisë së tij, nga të cilat, si më të rëndësishme, mund të përmendim:
Së pari, në të përmendet dëshmia e Sad Ibn Muadhit r.a., i cili pa dyshim është vrarë para betejës së Hendekut. Së dyti, në dokument thuhet se Profetit a.s. e ka anuluar marrjen e xhizjes prej tyre, ndërkohë që dispozitat e xhizjes akoma nuk ishin shpallur dhe asnjë sahab nuk dinte gjë për to, sepse shpallja e këtyre dispozitave u bë veçse në kohën e luftës së Tebukut, pas Hajberit plot tri vjet. Së treti, atje përmendet se Profetit a.s. i ka shfuqizuar të gjitha detyrimet e quajtura kulef dhe suhar, të cilat merreshin prej tyre. Por kjo është një shpifje e pastër kundër tij, sepse ai kurrë nuk pati vendosur të tilla detyrime as atyre, as ndonjë tjetri. Allahu i Lartësuar e kishte ruajtur Profetin e Tij nga të tilla padrejtësi, që u shkonin për shtat veçse mbretërve të padrejtë. Madje edhe pas Profetit a.s. e tillë rrugë u ndoq. Gjithashtu, një dokument të tillë nuk e ka përmendur asnjë dijetar, të çfarëdo lëmije qofshin ata. Për të nuk ka folur asnjë historian, kronist, dijetar hadithi a i traditës, as jurist dhe myfti e asnjë shpjegues Kur'ani. Madje një dokument të tillë ata nuk e shfaqën kurrë gjatë kohërave të para të selefëve, sepse nëse do ta shfaqnin, do të dilte sheshit mashtrimi i tyre. Por në të tilla kohë sprovash, kur njerëzit janë larguar nga njohuria e haditheve dhe traditës së Profetit a.s. në të gjitha lëmitë e jetës së tij, ata e falsifikuan dhe paraqitën një dokument të tillë, duke u ndihmuar nga disa tradhtarë të fesë së Allahut dhe të Profetit a.s. Por nuk kaloi shumë kohë që ky turp të zbulohej nga trashëgimtarët e profetëve a.s. (dijetarët).
A lejohet marrja e xhizjes prej të tjerëve që nuk janë çifutë, të krishterë dhe mexhusë?
Kur u shpallën ajetet e xhizjes, Profeti a.s. filloi ta mblidhte atë prej tri bashkësive: prej mexhusëve, çifutëve dhe prej të krishterëve. Ai nuk mori xhizje prej adhuruesve të idhujve.
Kësisoj, disa thonë se marrja e xhizjes lejohet veçse prej këtyre tri bashkësive, sepse kështu veproi edhe Profeti a.s. Disa të tjerë thonë se xhizja u merret edhe të tjerëve përveç tri grupeve të përmendura, domethënë edhe prej adhuruesve të idhujve që nuk janë arabë. Me mendimin e parë kanë qenë imam Shafiiu dhe imam Ahmedi - sipas njërit mendim të transmetuar prej tij. Ndërsa me mendimin e dytë janë imam Ebu Hanife dhe imam Ahmedi - sipas transmetimit tjetër të ardhur prej tij. Allahu i mëshiroftë të gjithë!
Pasuesit e qëndrimit të dytë thonë se Profeti a.s. vërtet nuk mori xhizje prej idhujtarëve arabë, por kjo ndodhi për shkak se dispozitat e xhizjes u shpallën pasi fiset arabe kryesisht e kishin pranuar Islamin dhe në gadishull nuk kishin mbetur këmbë idhujtari. Dispozitat e xhizjes zbritën pas çlirimit të Mekës, kur arabët filluan të hyjnë në fenë e Allahut grupe-grupe dhe në tokat e tyre nuk kishte më idhujtarë. Pikërisht për këtë arsye, Profeti a.s., pas çlirimit të Mekës, u drejtua për në Tebuk, tek të krishterëve. Nëse pranë tij do të kishte arabë të padorëzuar, ai nuk do t’u shkonte atyre që ishin më të largëtit.
Ai që ndjek me vëmendje historinë dhe kronikat e ditëve të Islamit, e kupton se çështja vërtet qëndron kështu. Pra Profeti a.s. nuk mori xhizje prej tyre jo sepse nuk duhej marrë prej tyre, por sepse nuk kishte më të tillë. Argument për këtë është edhe fakti që Profeti a.s. ua mori xhizjen edhe mexhusëve, ndërkohë që ata nuk pretendojnë se kanë ndonjë tekst libër hyjnor. Nuk ka asgjë të saktë që të mund të vërtetojë se ata janë ehlu kitab-ë (ndjekës të një libri). Edhe ka ndonjë hadith që mund të aludojë për këtë mendim, themi gjykimi i ndërtuar mbi të është i pasaktë, madje i pasaktë është edhe vargu i transmetuesve të tij.87
Nuk ka ndryshim mes adhuruesve të zjarrit (mexhus-ëve) dhe adhuruesve të idhujve. Madje mund të konstatojmë se adhuruesit e putave ishin më afër ehlu kitabëve, sesa adhuruesit e zjarrit, sepse ata vazhdonin të ishin fanatikë ndaj disa riteve të vjetra të fesë së Ibrahimit a.s, gjë të cilën nuk e kanë adhuruesit e zjarrit. Madje, a nuk ishin pikërisht adhuruesit e zjarrit armiqtë e Ibrahimit a.s, armiq të atij që ishte i dashuri i Allahut? E pra, nëse xhizja u mor prej tyre, atëherë është më se e pranueshme, madje parësore, që të merret edhe prej
adhuruesve të putave. Këtë gjykim e përkrahin edhe transmetimet e sakta të ardhura nga Profeti a.s.
Kështu, në Sahihun e Muslimit shënohet që Profeti a.s. ka thënë: “Kur të ballafaqohesh me idhujtarët armiq, ftoi ata në një nga tri gjërat. Nëse të binden, pranoji prej tyre dhe largoju luftës”, duke e patur fjalën për Islamin, xhizjen ose luftën.87 Mugira i tha përfaqësuesit të Kisras: “Profeti ynë na ka urdhëruar që t’ju luftojmë ju, derisa të adhuroni Allahun (si një të vetëm) ose të jepni xhizjen.” Profeti a.s. iu drejtua kurejshëve: “Përse nuk e thoni një fjalë, që përballë jush të nënshtrohen arabët dhe, për shkak të saj joarabët t’u japin xhizjen?!” Ata thanë “Ç’është ajo fjalë?” Ai u përgjigj: “La ilahe il-Allah.” Gjatë kthimit prej Tebukut, skuadrat e Profeti a.s. zunë rob Ukejdir Dûmen. Profeti a.s. e liroi atë në shkëmbim të xhizjes dhe i fali jetën dhe pasurinë.