هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ اوست خدايي که به ميان مردمي بي کتاب پيامبري از خودشان مبعوث داشت تا، آياتش را بر آنها بخواند و کتاب و حکمتشان بياموزد اگر چه پيش ازآن در گمراهي آشکار بودند ،
وَآخَرِينَ مِنْهُمْ لَمَّا يَلْحَقُوا بِهِمْ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ و بر گروهي ديگر که هنوز به آنها نپيوسته اند و اوست پيروزمند و حکيم
ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاء وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ اين نعمت خداست که به هر که خواهد ارزانيش دارد و خدا را بخشايشي بزرگ است.
(2) (﴿هُوَ ٱلَّذِي بَعَثَ فِي ٱلۡأُمِّيِّۧنَ رَسُولٗا مِّنۡهُمۡ﴾) اوست کسی که در میان بیسوادان، پیامبری از خودشان مبعوث کرد. منظور از «امیّیّن» کسانی است که کتاب و رسالتی نداشتند. اینها عربها و دیگر کسانی بودند که از اهل کتاب نبودند. پس خداوند با دادن این نعمت بزرگ بر آنها منت نهاد؛ چون آنها فاقد دانش و خبر بودند، و قبل از این در گمراهی آشکاری به سر میبردند، و بتها و درختان و سنگها را پرستش میکردند، و خوی و رفتار حیوانات درنده را دارا بودند؛ نیرومندشان ناتوان را میخورد، و آنها نسبت به علوم و دانشهای پیامبران کاملاً ناآگاه بودند. پس خداوند پیغمبری از خودشان را در میان آنها مبعوث کرد که آنها نسب و اوصاف زیبای او و صداقتش را میدانستند. و خداوند کتابش را بر این پیغمبر نازل فرمود: (﴿يَتۡلُواۡ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتِهِۦ﴾) و آیات قاطع او را که موجب ایمان و یقین میگردند بر آنها میخواند. (﴿وَيُزَكِّيهِمۡ﴾) و آنان را پاک میدارد، و اخلاق فاضله را برای آنها به صورتهای گوناگون بیان میکند، و آنها را بر آن تشویق مینماید، و آنان را از اخلاق و رفتارهای زشت باز میدارد. (﴿وَيُعَلِّمُهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ﴾) و علم کتاب و سنت را به آنها میآموزد که علوم گذشتگان و آیندگان را در بر دارد. آنها بعد از این تعلیم و تزکیه، از دانشمندترین افراد جهان شدند، بلکه آنها پیشوایان اهل علم و دین قرار گرفتند، و دارای کاملترین اخلاق و بهترین رهنمود و رفتار شدند. خودشان هدایت شدند و دیگران را هدایت کردند. پیشوایان هدایت یافته و رهبران پرهیزگار گشتند. پس خداوند با فرستادن این پیامبر صلی الله علیه وسلم بزرگترین هدیه و کامـلترین نعمت را به آنها عطا کرد.
(3) (﴿وَءَاخَرِينَ مِنۡهُمۡ لَمَّا يَلۡحَقُواۡ بِهِمۡ﴾) و بر کسانی دیگر غیر از این امّیها [=بیسوادان] نیز منت نهاد که عبارتند از کسانی که بعد از اینها میآیند، همچنین اهل کتاب (﴿لَمَّا يَلۡحَقُواۡ بِهِمۡ﴾) احتمال دارد به این معنی باشد که خداوند بزرگ بر کسانی دیگر غیر از این امیها نیز منت نهاد که هنوز نیامدهاند و در عصر کسانی نیستند که دعوت پیامبر را به صورت مستقیم دریافتهاند. و احتمال دارد معنی آیه این باشد که خداوند بر کسانی دیگر غیر از این امّیها نیز منّت نهاد که در فضل و برتری به ایشان نرسیدهاند. احتمال دارد منظور این باشد که آنها در فضل و برتری به ایشان نرسیدهاند. یا شاید منظور این باشد که در زمان آنها نیستند و بعد از آنها خواهند آمد، و هر دو معنی درست است.
(4) چون کسانی که خداوند پیغمبرش را در میان آنها مبعوث کرد و او را مشاهده کردند و به صورت مستقیم دعوتش را دریافتند، به ویژگیها و برتریهایی دست یافتهاند که هیچ کس نمیتواند به آنها برسد، و این از توانمندی و حکمت خداوند است که بندگانش را بیهوده رها نکرده است، بلکه در میان آنها پیامبران را مبعوث نموده، و آنها را امر و نهی کرده است، و این فضل بزرگ خداوند است که آن را به هرکس از بندگانش بخواهد میدهد. و این از نعمت تندرستی و فراوانی روزی و دیگر نعمتهای دنیوی -که خداوند به بندگانش عطا کرده است- بهتر و برتر است. پس هیچ نعمتی از نعمت دین -که اساس کامیابی و سعادت همیشگی است- بزرگتر نیست.