فَلَمَّا رَأَوْهُ زُلْفَةً سِيئَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَقِيلَ هَذَا الَّذِي كُنتُم بِهِ تَدَّعُونَ کافران چون نزديکش بنگرند ، چهره شان گرفته شود و به آنها گفته مي شود، : اين است آنچه باطلش مي خوانديد.
قُلْ أَرَأَيْتمْ إِنْ أَهْلَكَنِيَ اللَّهُ وَمَن مَّعِيَ أَوْ رَحِمَنَا فَمَن يُجِيرُ الْكَافِرِينَ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ بگو : گيرم که خدا مرا و همراهانم را هلاک کند يا بر ما رحمت آورد ، چه کسي کافران را از عذاب دردآور مي رهاند ?
قُلْ هُوَ الرَّحْمَنُ آمَنَّا بِهِ وَعَلَيْهِ تَوَكَّلْنَا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ بگو : او خداي رحمان است به او ايمان آورديم و بر او توکل کرديم وزودا که خواهيد دانست چه کسي در گمراهي آشکار است.
قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكُمْ غَوْرًا فَمَن يَأْتِيكُم بِمَاء مَّعِينٍ بگو : اگر آبتان در زمين فرو رود ، چه کسي شما را آب روان خواهد داد ?
(27) کافران در دنیا فرارسیدن قیامت را تکذیب میکنند، اما در روز قیامت که عذاب را از نزدیک مشاهده میکنند، اندوهگین و پریشان خواهند شد. پس چهرههایشان تغییر میکند، و به خاطر تکذیب و دروغ انگاشتنشان مورد سرزنش و توبیخ قرار میگیرند، و گفته میشود: (﴿هَٰذَا ٱلَّذِي كُنتُم بِهِۦ تَدَّعُونَ﴾) این همان چیزی است که خود میخواستید. پس امروز آن را به طور آشکار مشاهده میکنید، و قضیه برایتان روشن گردیده و بیچاره گشتهاید، و چیزی جز گرفتار شدن به عذاب برایتان نیست.
(28) از آنجا که تکذیبکنندگان پیامبر صلی الله علیه وسلم که دعوت او را رد کردند منتظر نابود و هلاک شدن پیامبر بودند، خداوند به پیامبر فرمان داد تا به آنها بگوید: اگر شما به آرزوی خودتان برسید و خداوند من و همراهانم را هلاک سازد، این به شما فایدهای نخواهد رساند؛ چون شما به آیات خدا کفر ورزیدهاید و سزاوار عذاب گشتهاید. پس چه کسی شما را از عذاب دردناکی که بر شما قطعی گردیده است نجات خواهد داد؟ بنابراین آزمند بودن شما برای نابودی من، فایدهای برایتان ندارد.
(29) و از جمله ادّعاهای کافران این بود که میگفتند آنها بر هدایت هستند، و پیامبر بر گمراهی میباشد. آنها این سخن را تکرار میکردند، و بر این امر مجادله مینمودند. پس خداوند پیامبرش را دستور داد تا از حالت خود و حالت پیروانش خبر دهد تا برای هریک هدایت و پرهیزگاریاش روشن گردد، و آن این است که بگویند: (﴿هُوَ ٱلرَّحۡمَٰنُ ءَامَنَّا بِهِۦ وَعَلَيۡهِ تَوَكَّلۡنَا﴾) او خداوند مهربان است؛ به او ایمان آوردهایم، و بر او توکل کردهایم. و ایمان شامل تصدیق باطن و اعمال باطنی و ظاهری میشود. و از آنجا که وجود اعمال و کمال آن بستگی به توکل دارد، خداوند از میان سایر اعمال، توکل را به طور ویژه بیان کرد، وگرنه توکل در ایمان داخل است، و از جملۀ لوازم ایمان است. همانطور که خداوند متعال میفرماید:﴿وَعَلَى ٱللَّهِ فَتَوَكَّلُوٓاۡ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ﴾ و بر خداوند توکل کنید، اگر شما مؤمن هستید. پس وقتی حالت پیامبر و پیروانش چنین است، و این حالت راه رستگاری است و سعادت اخروی به آن بستگی دارد؛ حالت دشمنان پیامبر برخلاف این میباشد. آنها ایمان و توکل ندارند، و با این مشخص میشود که چه کسی بر هدایت است و چه کسی در گمراهی آشکاری به سر میبرد.
(30) سپس خبر داد که نعمتها را او به تنهایی داده است، بهخصوص آبی که خداوند هر چیز زندهای را از آن آفریده است. پس فرمود: (﴿قُلۡ أَرَءَيۡتُمۡ إِنۡ أَصۡبَحَ مَآؤُكُمۡ غَوۡرٗا﴾) بگو: به من خبر دهید اگر آبتان فرو بنشیند، (﴿فَمَن يَأۡتِيكُم بِمَآءٖ مَّعِينِۢ﴾) چه کسی برایتان آبی روان میآورد که از آن بنوشید و چهارپایانتان و درختان و کشتزارهایتان را از آن آب دهید؟ این استفهام به معنی نفی است؛ یعنی هیچ کسی جز خداوند توانایی چنین کاری را ندارد.