76. انسان آیه 3

همانا ما راه را به او نشان دادیم؛ خواه سپاسگزار باشد یا ناسپاس.

هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَانِ حِينٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُن شَيْئًا مَّذْكُورًا هر آينه بر انسان مدتي از زمان گذشت و او چيزي در خور ذکر نبود.
إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا ما، آدمي را از نطفه اي آميخته بيافريده ايم ، تا او را امتحان کنيم وشنوا و بينايش ساخته ايم.
إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا راه را به او نشان داده ايم يا سپاسگزار باشد يا ناسپاس.
مدني و 31 آيه است.
بسم الله الرحمن الرحيم
(1) خداوند در این سوره، ابتدای حالت انسان و میانه و انتهای آن را بیان کرده است. پس فرمود مدت زمانی طولانی بر انسان گذشت و او چیز قابل ذکری نبود. این همان زمانی است که انسان وجود نداشته است.
(2) وقتی خداوند خواست انسان را بیافریند، پدر انسان آدم را از خاک آفرید. سپس نسل او را (﴿مِن نُّطۡفَةٍ أَمۡشَاجٖ﴾) به صورت متسلسل از نطفه‌ای آمیخته و بی‌ارزش گسترش داد. (﴿نَّبۡتَلِيهِ﴾) با آن انسان را می‌آزماییم تا بدانیم آیا به حالت نخستین خود فکر می‌کند یا آن را فراموش می‌کند و مغرور می‌شود؟ پس خداوند انسان را آفرید، و به او توانایی‌های ظاهری و باطنی مانند شنوایی و بینایی و دیگر اعضا عطا کرد، و اعضایش را کامل و سالم گرداند به گونه‌ای که می‌تواند به وسیلۀ آن مقاصد خویش را به دست آورد.
(3) سپس خداوند پیامبران را به سوی انسان‌ها فرستاد و کتاب‌ها را نازل کرد، و انسان را به راهی که او را به خدا می‌رساند رهنمود کرد، و راه را برایش روشن نمود و او را به برگرفتن آن تشویق نمود، و او را از نعمت‌هایی که نزد خداوند است آگاه کرد. سپس انسان را از راهی که او را به هلاکت و بدبختی می‌رساند آگاه نمود، و او را از آن برحذر داشت، و او را خبر داد که چه عذابی در انتظار اوست چنانچه آن راه را در پیش گیرد، و از این طریق او را آزمود. پس مردم به دو گروه تقسیم شدند: برخی نعمت‌های پروردگار را سپاس گزارده و وظایفی را که خداوند آنها را بدان مکلف نموده است انجام دادند؛ و برخی به خداوند کفر ورزیدند و نعمت‌های دینی و دنیوی خداوند را کفران نمودند، و راهی را که منجر به هلاکت و نابودی می‌گردد درپیش گرفتند. سپس خداوند متعال به بیان حال و اوضاع این دو گروه در زمان دریافت جزای اعمال‌شان می‌پردازد:

راه را به او نشان داده‌ايم. يا سپاسگزار باشد يا ناسپاس

ما راه را به او نشان داديم، يا سپاسگزار است [مى‌پذيرد] و يا كفران [مى‌كند]

ما او را به راه آورده‌ایم، چه سپاسگزار باشد، چه ناسپاس‌

ما راه را به او نشان دادیم یا سپاس گزار خواهد بود یا ناسپاس

ما به حقیقت راه (حق و باطل) را به او نمودیم حال خواهد (هدایت پذیرد و) شکر (این نعمت) گوید و خواهد (آن نعمت را) کفران کند

همانا رهبریش کردیم راه را یا سپاسگزار و یا ناسپاس‌

ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد (و پذيرا گردد) يا ناسپاس

ما همانا راه را به او نشان دادیم، خواه سپاسگزار باشد یا بسی ناسپاس

ما راه را به او نشان دادیم، خواه سپاسگرار باشد، یا ناسپاس

ما راه را بدو نموده‌ایم، چه او سپاسگزار باشد یا بسیار ناسپاس

ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد (و پذیرا گردد) یا ناسپاس

ما راه را به او بنموديم، يا سپاسگزار باشد و يا ناسپاس