وَلَقَدْ زَيَّنَّا السَّمَاء الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِّلشَّيَاطِينِ وَأَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ السَّعِيرِ ما آسمان فرودين را به چراغهايي بياراستيم و آن چراغها را وسيله راندن شياطين گردانيديم و برايشان شکنجه آتش سوزان آماده کرده ايم.
وَلِلَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ و براي کساني که به پروردگارشان کافر شده اند عذاب جهنم باشد و جهنم بدسرانجامي است.
إِذَا أُلْقُوا فِيهَا سَمِعُوا لَهَا شَهِيقًا وَهِيَ تَفُورُ چون در جهنم افکنده شوند ، به جوش آيد و بانگ زشتش را بشنوند ،
تَكَادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ كُلَّمَا أُلْقِيَ فِيهَا فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ نزديک است که از خشم پاره پاره شود و چون فوجي را در آن افکنند ،، خازنانش گويندشان : آيا شما را بيم دهنده اي نيامد ?
قَالُوا بَلَى قَدْ جَاءنَا نَذِيرٌ فَكَذَّبْنَا وَقُلْنَا مَا نَزَّلَ اللَّهُ مِن شَيْءٍ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ كَبِيرٍ گويند : چرا ، بيم دهنده آمد ولي تکذيبش کرديم و گفتيم : خدا هيچ نازل نکرده است ، شما در گمراهي بزرگي هستيد.
وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ و مي گويند : اگر ما مي شنيديم يا تعقل مي کرديم ، اهل اين آتش سوزنده نمي بوديم.
فَاعْتَرَفُوا بِذَنبِهِمْ فَسُحْقًا لِّأَصْحَابِ السَّعِيرِ پس به گناه خود اعتراف مي کنند اي لعنت باد بر آنها که اهل آتش سوزنده اند.
(5) (﴿وَلَقَدۡ زَيَّنَّا ٱلسَّمَآءَ ٱلدُّنۡيَا﴾) و آسمان دنیا را میبینی و مشاهده میکنی که آن را آراستهایم، (﴿بِمَصَٰبِيحَ﴾) با ستارگان که هریک نور متفاوتی دارد. و اگر ستارگان در آسمان نبودند، آسمان سقفی تاریک بود و زیبایی نداشت، ولی خداوند این ستارگان را زینتبخش آسمان و روشنایی آن قرار داده است. و ابزارهای راهنمایی هستند که در تاریکیهای دریا و خشکی، مردم به وسیلۀ آنها راهیاب میشوند. و اینکه خداوند میفرماید آسمان دنیا را با چراغهایی آراسته، منافاتی با این ندارد که بسیاری از ستارگان بالای آسمانهای هفتگانه باشند، چون آسمانها شفاف هستند و این گونه آسمان دنیا آراسته میگردد، گرچه ستارگان در آن نباشند.(﴿وَجَعَلۡنَٰهَا رُجُومٗا لِّلشَّيَٰطِينِ﴾) و این چراغها را ابزار سنگسار کردن شیطانهایی قرار دادهایم که میخواهند دزدکی به اخبار آسمان گوش دهند و استراق سمع نمایند. پس خداوند این ستارگان را پاسداران آسمان قرار داده است و نمیگذارند شیطانها اخبار آسمان را به زمین بیاورند؛ شهابهایی که از ستارگان پرتاب میشوند، و خداوند آن را برای راندن شیطانها آماده کرده است. (﴿وَأَعۡتَدۡنَا لَهُمۡ عَذَابَ ٱلسَّعِيرِ﴾) و در آخرت برای آنان عذاب سوزان دوزخ آماده کردهایم، چون آنها سرکشی کرده و بندگان خدا را گمراه نمودهاند. بنابراین پیروان کافرشان همانند آنها میباشند، و خداوند برای آنان عذاب سوزان دوزخ را آماده کرده است.
(6) بنابراین فرمود: (﴿وَلِلَّذِينَ كَفَرُواۡ بِرَبِّهِمۡ عَذَابُ جَهَنَّمَۖ وَبِئۡسَ ٱلۡمَصِيرُ﴾) و [نیز] برای کسانی که به پروردگارشان کفر ورزیدند، عذاب دوزخ [مهیّا] است و بد جایگاهی است که دوزخیان در نهایت خواری و ذلّت در آن قرار میگیرند.
(7) (﴿إِذَآ أُلۡقُواۡ فِيهَا﴾) وقتی با اهانت و خواری به دوزخ افکنده میشوند، (﴿سَمِعُواۡ لَهَا شَهِيقٗا﴾) صدای بلند و خشن از آن میشنوند. (﴿وَهِيَ تَفُورُ﴾) در حالی که دوزخ میجوشد.
(8) (﴿تَكَادُ تَمَيَّزُ مِنَ ٱلۡغَيۡظِ﴾) نزدیک است که دوزخ از خشم پاره پاره شود، و از بس که بر کافران خشمگین است از هم بپاشد. پس وقتی که وارد آن شوند، گمان میبری با آنها چه کار خواهد کرد؟! سپس سرزنش نگهبانان دوزخ را که کافران را مورد سرزنش قرار میدهند بیان کرد و فرمود: (﴿كُلَّمَآ أُلۡقِيَ فِيهَا فَوۡجٞ سَأَلَهُمۡ خَزَنَتُهَآ أَلَمۡ يَأۡتِكُمۡ نَذِيرٞ﴾) هرگاه گروهی در دوزخ افکنده شوند نگهبانان دوزخ از آنها میپرسند: «آیا هشداردهندهای به سوی شما نیامد؟» یعنی حالت شما و دوزخی بودنتان چنان است که گویا از این دوزخ خبر داده نشدهاید، و بیمدهندگان شما را از آن برحذر نداشتهاند.
(9) (﴿قَالُواۡ بَلَىٰ قَدۡ جَآءَنَا نَذِيرٞ فَكَذَّبۡنَا وَقُلۡنَا مَا نَزَّلَ ٱللَّهُ مِن شَيۡءٍ إِنۡ أَنتُمۡ إِلَّا فِي ضَلَٰلٖ كَبِيرٖ﴾) میگویند: آری! هشداردهندهای نزد ما آمد، امّا او را تکذیب کردیم و گفتیم: خداوند هیچ چیزی را نازل نکرده است و شما در گمراهی بزرگ هستید. پس آنها پیامبر خود را تکذیب کردند، و به طور کلّی همۀ آنچه را که خداوند نازل کرده است دروغ انگاشتند. و به این بسنده نکردند و همۀ پیامبران هشداردهنده را گمراه خواندند، در حالی که آنها راهیافتگان هدایتکننده بودند. و فقط به گمراه قرار دادن آنها اکتفا نکردند، بلکه گمراهی آنها را گمراهی بزرگ قرار دادند. پس کدام عناد و تکبر و ستم شبیه چنین عناد و تکبری است؟
(10) (﴿وَقَالُواۡ لَوۡ كُنَّا نَسۡمَعُ أَوۡ نَعۡقِلُ مَا كُنَّا فِيٓ أَصۡحَٰبِ ٱلسَّعِيرِ﴾) آنها با اعتراف به اینکه شایستۀ هدایت نبودند میگویند: اگر میشنیدیم یا خرد میورزیدیم، در زمرۀ دوزخیان نمیبودیم. پس آنها همۀ راههای هدایت را از خود نفی میکنند که عبارتند از: شنیدن چیزهایی که خداوند نازل کرده است و یا پیامبران آوردهاند، عقلی که به صاحب خود فایده میرساند و او را به حقایق اشیا آگاه میکند، و به ترجیح خیر وا میدارد و از هر آنچه که سرانجام زشتی دارد برحذر میدارد. پس آنان نه عقل دارند و نه نیروی شنوایی. و این به خلاف عقل و ایمان ارباب صدق و یقین است که آنها ایمان خود را با دلایل سمعی تأیید نمودهاند. پس آنچه را که از سوی خدا و پیامبر آمده است شنیدهاند و به آن عمل کردهاند. نیز با دلایل عقلی، ایمان خود را تقویت کردهاند و گمراهی را از هدایت و خیر را از شر تشخیص دادهاند. پس ایمان آنها بر اساس دلایل عقلی و نقلی استوار است و آنان از آن پیروی مینمایند. پس پاک است کسی که لطف خویش را به هرکس که بخواهد اختصاص میدهد. و بر هرکس از بندگانش که بخواهد منّت مینهد [و او را به درجاتی رفیع میرساند]، و کسانی را که شایستۀ خوبی نیستند خوار میگرداند.
(11) خداوند متعال دربارۀ کسانی که وارد دوزخ میشوند و به ستمگری و عناد خود اعتراف میکنند، میفرماید: (﴿فَٱعۡتَرَفُواۡ بِذَنۢبِهِمۡ فَسُحۡقٗا لِّأَصۡحَٰبِ ٱلسَّعِيرِ﴾) به گناهان خود اعتراف میکنند، پس دوری از رحمت خدا و زیانمندی و شقاوت بهرۀ دوزخیان باد. چقدر بدبخت و خوار هستند وقتی که پاداش الهی را از دست دادهاند و در دوزخ قرار گرفتهاند؛ دوزخی که آتش سوزان آن جسمها و دلهایشان را میسوزاند.