42. شوري آیه 39

و کسانی که هر گاه ستمی به آنان برسد، [به دفاع و] انتقام برمی‌خیزند.

فَمَا أُوتِيتُم مِّن شَيْءٍ فَمَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَا عِندَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى لِلَّذِينَ آمَنُوا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ؛ آنچه شما را داده اند بهره اين زندگي دنيوي است و آنچه در نزد، خداست براي آنها که ايمان آورده اند و به پروردگارشان توکل مي کنند ، بهتر و پاينده تر است.
وَالَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ وَإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ؛ و آن کسان که از گناهان بزرگ و زشتيها اجتناب مي کنند و چون در خشم شوند خطاها را مي بخشايند.
وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ؛ و آنان که دعوت پروردگارشان را پاسخ مي گويند و نماز مي گزارند و کارشان بر پايه مشورت با يکديگر است و از آنچه به آنها روزي داده ايم انفاق مي کنند ،
وَالَّذِينَ إِذَا أَصَابَهُمُ الْبَغْيُ هُمْ يَنتَصِرُونَ؛ و آنان که چون ستمي به آنها رسد انتقام مي گيرند.
(36) در اینجا خداوند مردم را تشویق می‌نماید که شیفتۀ دنیا نشوند، و به آخرت علاقه‌مند گردند. و اعمالی که انسان را به بهشت می‌رساند بیان کرد و فرمود: (﴿فَمَآ أُوتِيتُم مِّن شَيۡءٖ﴾) فرمانروایی و ریاست و اموال و فرزندان و سلامتی و صحّتی که به شما داده شده است، (﴿فَمَتَٰعُ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا﴾) بهره‌مندی زندگانی دنیاست؛ یعنی لذّت زودگذر و فانی است. (﴿وَمَا عِندَ ٱللَّهِ خَيۡرٞ وَأَبۡقَىٰ﴾) و پاداش فراوان و نعمت‌های پایداری که نزد خداوند است، از لذّت‌های دنیا بسیار بهتر است و قابل مقایسه نیستند. و نعمت‌های آخرت ماندگارترند؛ چون هیچ ناگواری در آن نیست و پس گرفته نمی‌شوند. سپس بیان کرد که چه کسانی مستحق این پاداش هستند، و فرمود: (﴿لِلَّذِينَ ءَامَنُواۡ وَعَلَىٰ رَبِّهِمۡ يَتَوَكَّلُونَ﴾) برای کسانی که ایمان آورده و بر پروردگارشان توکّل می‌کنند؛ یعنی ایمان راستین را که مستلزم اعمال ظاهری و باطنی است، با توکّل جمع نموده‌اند که توکل وسیلۀ موفقیت در هر کاری است. پس هر عملی که توکّل با آن همراه نباشد، کامل نیست. توکل؛ یعنی اینکه آدمی در به ‌دست آوردن آنچه خداوند دوست ‌دارد، و دور کردن آنچه که خداوند نمی‌پسندد، قلباً به خدا تکیه نماید و به او اعتماد و اطمینان داشته باشد.
(37) (﴿وَٱلَّذِينَ يَجۡتَنِبُونَ كَبَٰٓئِرَ ٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡفَوَٰحِشَ﴾) و کسانی که از گناهان کبیره و از اعمال زشت و ناپسند می‌پرهیزند. فرق «کبائرالاثم» گناهان کبیره با «فواحش» کارهای زشت ـ ‌با اینکه هر دوی این‌ها گناهان بزرگ هستند ـ این است که «فواحش» به آن دسته از گناهان بزرگ گفته می‌شود که در نفس، انگیزه برای ارتکاب آن وجود دارد همانند زنا و امثال آن. و «کبائر» گناهانی هستند که چنین نیستند. امّا این زمانی است که کبائر و فواحش در کنار هم ذکر شوند. ولی اگر به تنهایی ذکر شوند، مفهوم هر یک در دیگری داخل است. (﴿وَإِذَا مَا غَضِبُواۡ هُمۡ يَغۡفِرُونَ﴾) و هر گاه خشمگین شوند، می‌بخشند؛ یعنی به اخلاق خوب و عادات نیک خوی گرفته‌اند، پس بردباری خوی آنهاست و اخلاق خوب، طبیعت و سرشت آنها می‌باشد. حتی اگر کسی آنها را با گفتار یا کردار خود خشمگین کند، آنها خشم خود را فرو می‌خورند و آن را اجرا نمی‌کنند، بلکه آن فرد را می‌بخشند و در مقابلِِ فردی که بدی کرده است جز نیکویی و گذشت و بخشیدن کاری دیگر انجام نمی‌دهند. و این بخشیدن و گذشت؛ منافع زیادی به ‌بار می‌آورد و مفاسد زیادی را از آنها دور می‌کند. همان‌طور که خداوند متعال فرموده است:﴿ٱدۡفَعۡ بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ فَإِذَا ٱلَّذِي بَيۡنَكَ وَبَيۡنَهُۥ عَدَٰوَةٞ كَأَنَّهُۥ وَلِيٌّ حَمِيمٞ وَمَا يُلَقَّىٰهَآ إِلَّا ٱلَّذِينَ صَبَرُواۡ وَمَا يُلَقَّىٰهَآ إِلَّا ذُو حَظٍّ عَظِيمٖ﴾ با شیوه‌ای که بهتر است پاسخ بده؛ پس آن کسی که میان تو و او دشمنی بوده است چنان می‌شود که گویا دوستی صمیمی است. و این را فرا نمی‌گیرد مگر کسانی که بردباری کرده‌اند، و آن را فرا نمی‌گیرد و نمی‌پذیرد مگر کسی که دارای بهره‌ای بزرگ است.
(38) (﴿وَٱلَّذِينَ ٱسۡتَجَابُواۡ لِرَبِّهِمۡ﴾) و کسانی که از خدایشان فرمانبرداری کرده و دعوت او را لبیک گفته‌اند، و هدفشان خشنودی وی بوده است، و مقصد نهایی‌شان این بوده که به او تقرّب جویند. و از جمله پذیرفتن دعوت الهی، برپا داشتن نماز و پرداختن زکات است؛ پس این امور را بر استجابت عطف کرد، و این از باب عطف خاص بر عام است که بر شرافت و فضیلت معطوف دلالت می‌نماید. پس فرمود: (﴿وَأَقَامُواۡ ٱلصَّلَوٰةَ﴾) و نماز را به گونه‌ای شایسته و به صورت ظاهری و باطنی و فرض و نفل برپا داشته‌اند. (﴿وَمِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ يُنفِقُونَ﴾) و از آنچه روزی‌شان کرده‌ایم می‌بخشند. این بخشش، هم شامل بخشش واجب است از قبیل: زکات و انفاق بر خویشاوندان و امثال آن؛ و هم شامل بخشش‌های مستحب مانند صدقه‌هایی که به عموم مردم داده می‌شود. (﴿وَأَمۡرُهُمۡ شُورَىٰ بَيۡنَهُمۡ﴾) و کار دینی و دنیوی آنها بر پایۀ مشورت با یکدیگر است؛ یعنی در کارهایی که میانشان مشترک است، هیچ کس طبق نظر خود عمل نمی‌کند، بلکه با یکدیگر مشورت می‌نمایند، و این بخشی از همدلی و محبّت آنها با یکدیگر است. و از کمال خردمندی‌شان این است که هرگاه بخواهند کاری را انجام دهند که نیاز به فکر و نظر داشته باشد، جمع می‌شوند و با یکدیگر مشورت می‌نمایند و در آن کار به بررسی و کاوش می‌پردازند تا مصلحت برایشان مشخص ‌گردد، آنگاه آن را غنیمت دانسته و بلا فاصله به آن عمل می‌کنند. کارهایی که میان مسلمانان مشترک است و در آن مشورت صورت می‌گیرد مانند رایزنی در مورد جنگ و جهاد، تعیین مسئولین و فرماندهان، قضات، و غیره، و بررسی در مسایل دین به صورت عام. مشورت و تحقیق در این کارها به منظور آنکه صحیح از غلط تشخیص داده شود، چیزی است که خداوند آن را دوست می‌دارد و در این آیه داخل است.
(39) (﴿وَٱلَّذِينَ إِذَآ أَصَابَهُمُ ٱلۡبَغۡيُ﴾) و هرگاه از سوی دشمنان به آنها تجاوزی شود، (﴿هُمۡ يَنتَصِرُونَ﴾) از آنجا که عزت و توانایی دارند، انتقام می‌گیرند، و خوار نخواهند بود، بلکه می‌توانند انتقام بگیرند. پس آنها را به ایمان آوردن، و توکّل کردن بر خدا، و پرهیز از گناهان کبیره و کارهای زشت ـ که این سه ویژگی سبب می‌شوند خداوند گناهان کوچک را بیامرزد ـ و اطاعت کامل و استجابت پروردگارشان، و برپای داشتن نماز، و انفاق در راه‌های نیکوکاری، و مشورت در کارها، و پیروزی بر دشمنان که خصلت‌ها و عادات کمال‌اند توصیف نمود. بنابراین آنان کارهای کوچک‌تر را به طریق اولی انجام می‌دهند و کارهایی که برعکس اینهاست انجام نمی‌دهند.

و آنان كه چون ستمى به آنها رسد انتقام مى‌گيرند

و آنان كه چون ستمى به آنها رسد [تسليم ظالم نمى‌شوند و بر ضد آنها] يارى مى‌جويند

و کسانی که چون به آنان تعدی رسد، انتقام می‌گیرند

و آنان که هرگاه ستمی به آنان رسد [تسلیم ستم و ستمکار نمی شوند، بلکه از دشمن به حکم حق و برابر با قوانین اسلام] انتقام می گیرند؛

و آنان که چون ظلمی بر آنها هجوم کند (از مؤمنان یاری طلبیده) انتقام می‌جویند

و آنان که هر گاه رسدشان ستم یاری جویند

و كسانى كه چون ستم بر ايشان رسد، يارى مى‌جويند [و به انتقام بر مى‌خيزند]

و کسانی که چون ستم برایشان رسد، (هم)ایشان بی‌قرار، کوشا و جویای یاری می‌باشند

کسانى که چون ستمى به آنان رسد، [تسلیم نمى‌شوند، بلکه] یارى مى‌طلبند

و کسانیند که اگر ستمی بدیشان شد، خویشتن را یاری می‌دهند (و زیر بار ظلم نمی‌روند)

و کسانی که هرگاه ستمی به آنها رسد، (تسلیم ظلم نمی‌شوند و) یاری می‌طلبند

و آنان كه چون ستمى بديشان رسد دادخواهى كنند- و به يكديگر يارى رسانند