وَالسَّمَاء وَالطَّارِقِ سوگند به آسمان و به آنچه در شب آيد
وَمَا أَدْرَاكَ مَا الطَّارِقُ، و تو چه داني که آنچه در شب آيد چيست ?
النَّجْمُ الثَّاقِبُ ستاره اي است درخشنده
إِن كُلُّ نَفْسٍ لَّمَّا عَلَيْهَا حَافِظٌ هيچ کس نيست مگر آنکه بر او نگهباني است
فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ مِمَّ خُلِقَ پس آدمي بنگرد که از چه چيز آفريده شده است ،
خُلِقَ مِن مَّاء دَافِقٍ از آبي جهنده آفريده شده است ،
يَخْرُجُ مِن بَيْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ که از ميان پشت و سينه بيرون مي آيد
إِنَّهُ عَلَى رَجْعِهِ لَقَادِرٌ خدا به باز گردانيدن او تواناست ،
يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ روزي که رازها آشکار مي شود ،
فَمَا لَهُ مِن قُوَّةٍ وَلَا نَاصِرٍ او را نه نيرويي است و نه ياوري
وَالسَّمَاء ذَاتِ الرَّجْعِ قسم به آسمان باز بارنده ،
وَالْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ قسم به زمين رويان شکاف خورده ،
إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ که اين کتاب ، حق را از باطل جدا، کند ،
وَمَا هُوَ بِالْهَزْلِ و سخن هزل نيست
إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْدًا آنان حيله اي مي انديشند ،
وَأَكِيدُ كَيْدًا و من هم حيله اي مي انديشم
فَمَهِّلِ الْكَافِرِينَ أَمْهِلْهُمْ رُوَيْدًا پس کافران را مهلت ده ، اندک مهلتشان ده
مکي و 17 آيه است.
بسم الله الرحمن الرحيم
(1 -4) خداوند متعال میفرماید: «سوگند به آسمان و ستارگانی که شبانگاهان پديدار میآيند» خداوند به ستارگانی قسم میخورد که به هنگام شب میآیند، و نور و درخشش آنها تاریکی شب و آسمانها را میشکافد و در زمین دیده میشوند. صحیح این است که (﴿ٱلنَّجۡمُ ٱلثَّاقِبُ﴾) همۀ ستارگان را شامل میگردد. و گفته شده که منظور «زحل» است که نورش آسمانهای هفتگانه را میشکافد و از آنها میگذرد و دیده میشود. و خداوند سوگند خورده که: (﴿إِن كُلُّ نَفۡسٖ لَّمَّا عَلَيۡهَا حَافِظٞ﴾) هرکس نگهبانی دارد که کارهای نیک و بدش را ثبت و ضبط مینماید، و در برابر کارهایی که کرده و ثبت شدهاند سزا و جزا خواهد دید.
(5 - 7) (﴿فَلۡيَنظُرِ ٱلۡإِنسَٰنُ مِمَّ خُلِقَ﴾) پس باید انسان در آفرینش خود و آغاز پیدایش خود بنگرد او (﴿خُلِقَ مِن مَّآءٖ دَافِقٖ﴾) از آبی جهنده و ناچیز که منی است آفریده شده است و این آب (﴿يَخۡرُجُ مِنۢ بَيۡنِ ٱلصُّلۡبِ وَٱلتَّرَآئِبِ﴾) از کمر مرد و از سینۀ زن بیرون میآید. و احتمال دارد که منظور منی مرد باشد که از میان کمر و سینهاش برمیآید. و شاید این معنی بهتر باشد، چون آب را به جهنده بودن توصیف کرده است، و این منیِ مرد است که جهنده میباشد. و کلمۀ «ترائب» برای مرد استعمال میشود، و «ترائب» از مردان به مثابۀ دو پستان زنان میباشد. پس اگر منظور زن باشد، میفرمود:«من بین الصلب والثدیین» یعنی از میان کمر و دو پستان. والله اعلم.
(8 - 10) (﴿إِنَّهُۥ عَلَىٰ رَجۡعِهِۦ لَقَادِرٞ﴾) خداوندی که انسان را از آبی جهنده آفریده است، آبی که از اینجای سخت و دشوار بیرون میآید، برای بازگرداندن انسان در آخرت، و زنده کردن دوبارۀ او برای جزا و سزا توانا است. و گفته شده که معنی آن چنین است:«همانا خداوند بر برگرداندن آن آب که از کمر جهیده شده است، تواناست.» البته هرچند که این معنی صحیح میباشد، اما این معنی از آیه مدّ نظر نیست. به همین خاطر به دنبال آن فرمود: (﴿يَوۡمَ تُبۡلَى ٱلسَّرَآئِرُ﴾) در روزی که خوبیها و بدیهایی که در دلها پنهان است بر چهرهها آشکار میگردد. همانطور که خداوند متعال میفرماید:﴿يَوۡمَ تَبۡيَضُّ وُجُوهٞ وَتَسۡوَدُّ وُجُوهٞ﴾ روزی که چهرههایی سفید و چهرههایی سیاه میگردند. در دنیا بسیاری از چیزها پنهان و پوشیده میماند و برای مردم آشکار نمیشود، اما در روز قیامت نیکیِ نیکوکاران و بدیِ بدکاران آشکار میگردد و همه چیز علنی میشود. (﴿فَمَا لَهُۥ مِن قُوَّةٖ وَلَا نَاصِرٖ﴾) او توانی برای دفاع از خودش ندارد، و نه کسی دارد که او را کمک نماید. دراینجا به عاملان، بدانگاه که عملی را انجام میدهند و به هنگامی که جزای آن را میبینند سوگند خورده است.
(11 - 14) سپس بار دوم بر صحت قرآن سوگند یاد کرد و فرمود: (﴿وَٱلسَّمَآءِ ذَاتِ ٱلرَّجۡعِ وَٱلۡأَرۡضِ ذَاتِ ٱلصَّدۡعِ﴾) سوگند به آسمان باراندار که هرسال از آن باران میبارد و زمین را میشکافد، و گیاهان میرویند و به وسیلۀ آن انسانها و حیوانات زندگی میکنند، و همیشه تقدیر و شئونات الهی در آسمان انجام میپذیرد. زمین روز قیامت میشکافد و مردگان از آن بیرون میآیند. (﴿إِنَّهُۥ لَقَوۡلٞ فَصۡلٞ﴾) قرآن، حق و راست و روشن و واضح است. (﴿وَمَا هُوَ بِٱلۡهَزۡلِ﴾) قرآن، گزافه و شوخی نیست، بلکه جدی است. سخنی است که میان احزاب و اندیشهها داوری مینماید، و مجادلات به وسیلۀ آن حل و فصل میشود..
(15 - 17) (﴿إِنَّهُمۡ يَكِيدُونَ كَيۡدٗا﴾) کسانی که قرآن و پیامبر را تکذیب میکنند، سخت نیرنگ میورزند تا با نیرنگ خودشان حق را شکست دهند و باطل را یاری کنند. خداوند میفرماید: (﴿وَأَكِيدُ كَيۡدٗا﴾) من نیز برای اظهار حق و دور کردن باطلی که آوردهاند تدبیر مینمایم، هرچند کافران این را ناپسند بدانند. و مشخص است که پیروز چه کسی است؛ چرا که انسان بسی ناتوانتر و حقیرتر است از آنکه خداوند توانمند و دانا را شکست دهد. (﴿فَمَهِّلِ ٱلۡكَٰفِرِينَ أَمۡهِلۡهُمۡ رُوَيۡدَۢا﴾) مدت کمی به کافران مهلت بده که عذاب آنها را فرا میگیرد. آنان سرانجام کارشان را خواهند دانست.